پښتانه او بلوڅ سياستوال وايي د پاکستان د فيډرل نظام برخې بلوچستان صوبې ته په ايين کې ورکړل شوی حق نه ورکول کيږي چې وایي له امله يې د صوبې او مرکز اسلام اباد تر منځ د بې باورۍ او خپلوۍ واټن يا فاصله پر زياتېدو ده.
ملتپالو دغه خبرې د «پاکستاني فېډريشن او بلوچستان» تر عنوان لاندې د کوټې بيوټمز پوهنتون کې په دوه ورځني پاکستان ليټرېچر فېسټيول يا ادبي مېله کې راجوړ بحث کې کړي دي. خبريال سليم ساپي د بحث کوربه توب کولو.
د بلوچستان صوبې د پښتنو او بلوڅ سياستوالو په وينا، اسلام آباد له تيرو 76 اويا کالو څخه د بلوچستان د ستونزو او خفګان حل په زور او جبر کې لټوي.
په بحث کې د بلوڅ ملتپاله نېشنل پارټۍ مشر ډاکټر عبدالمالک بلوڅ، د پښتونخوا ملي عوامي ګوند عبدل الرحيم زيارتوال او د بي اين پي مينګل ثنا بلوڅ د بلوچستان مقدمه بيان کړه.
دوی په سياست او اليکشن کې د اسټبلشمنټ لاسوهنه، له اتلسم ترميم وروسته هم بلوچستان ته پر خپلو وسايلو او سمندر اختيار نه ورکول، په سيپېک، سېندک او ريکوډک کې بلوچستان ته پوره برخه نه ورکول او د خلکو په زوره لا درکه کول د صوبې لويې ستونزې يادې کړې او زمه واره يې اسلام اباد وباله.
د پښتونخوا ميپ مرکزي سيکرټري جنرل عبدالرحيم زيارتوال وويل، " د صوبو او مرکز تر ميان تړون د ايين پر بنياد دی، نواز شريف، مولانا فضل الرحمان، صدر زرداري ټولو ته وايم په ايماندارۍ سره خبره کول دي، فيډرېشن ژغورل او د صوبو خيال ساتل دي، موږ د فيډريشن پر نامه باندې لوټل کيږو، زموږ پر وسايلو قبضې روانې دي، چې دا موږ ته په يو صورت قبوله نه ده".
د بي، اين، پي مينګل مرکزي غړي ثنا بلوڅ وويل، "د نا پوهۍ دې انتها ته ګورئ چې له 1948 څخه زموږ فيډرېشن د بلوچستان د هرې ستونزې حل په سوک وهلو کې لټوي".
د مرکز په استازيتوب، بلوڅ صوبايي وزيرانو مير ظهور بليدي، مير شعيب نوشېرواني او د بلوچستان حکومت ايالتي وياند شاهد رند د فيډرېشن يا اسلام اباد د کړنو دفاع وکړه، او وويل چې تر اسلا آباد زياته قصور د صوبې د خپل سياسي مشرتابه دی چې د بلوچستان ستونزې يې تر اوسه نه دي حل کړي.
د بلوچستان حکومت وياند شاهد رند وويل، " زموږ يوه وړه ستونزه ده او هغه دا چې تېر 70 کاله له موږ سره څه شوي اوس به را روان 70 کاله پر هغو ژاړو، زما خيال دی چې له اوسه څخه د سبا خبره وشي"َ.
د نېشنل ګوند مشر ډاکټر عبدالمالک بلوڅ وويل، "زه نن هم د بلوچستان او پاکستان د ستونزې حل په جمهوري سياست او جمهوري پاکستان کې وينم، خو که د 1973 ايين نه ومنل شي، نو موږ مجبوره يو چې بيا له مرکز سره له نوې سره د پيوستون تړون يا نيو سوشل کنټريک خبره وکړو".
د بلوچستان په استازيتوب وينا کونکو مشرانو وويل، د پاکستان په ايين کې له اوله ليکل شوي د مرکز او صوبو تر منځ تړون نقطې چې د اختياراتو او قوت سم ويش، په رضا ګډ اوسېدل، جغرافيه، ژبه، کلتور، تاريخ ته درنښت او دې ته وده ورکول هغه څه دي چې د مرکز او صوبو منځنی تړون نور ټينګوي، خو د ملک فيډرالي نظام لا هم ځينې بې برخې دی.
وينا والو د بلوچستان او مرکز اسلام اباد تر مينځ د زياتېدونکي واټن د کمېدو لپاره د ټول شموله ناستې،هر اړخيزه بحث او نوې تګلارې ټاکلو وړانديز وکړو.