سرچېنې وایي د ترهګرۍ ضد محکمې ځواکونو د خېبر پښتونخوا د ملاکنډ په پلۍ سیمه کې د ترهګرو په ضد عملیات کړي چې په دغه مهال شوې نښته کې څلور وسله وال وژل شوي.

د پاکستان بیلابیلو رسنیو د ترهګرۍ ضد محکمې سي ټي ډي د سرچېنو له خولې ویلي دا عملیات تېره ورځ د پلۍ په شاه کوټ سیمه کې شوي دي خو د پاکستان پوځ یا د پښتونخوا پولیسو لا په دې اړه په رسمي توګه څه نه دي ویلي.

سرچینې وایي پلۍ کې د عملیاتو په مهال د امنیتي ځواکونو اؤ ترهګرو تر منځ یوه سخته نښته شوې چې تر څو ساعتو یې دوام درلودو.

د ترهګرۍ ضد محکمې سرچینو ویلي په دې نښته کې درې ترهګر په موقعه وژل شوي اؤ یو تښتېدلی ترهګر وروسته د لټونې د عملیاتو په مهال په غرونو کې وژل شوی.

په عملیاتو کې د وژل شوؤ ترهګرو بشپړه پېژندګلو مخې ته نه ده راغلې خو د ترهګرۍ ضد محکمې سرچینو مطبوعاتو ته ویلي چې هغوي د ترهګرۍ، وژنو اؤ قلنګ غوښتلو په یو شمیر پېښو کې لاس درلودو .

تر دې پېښې وړاندې د پاکستان پوځ دعوه کړې چې تېره ورځ یې په قبایلي ضلعه شمالي وزیرستان کې د ترهګرو په ضد عملیات کړي چې پکې اته ترهګر وژل شوي اؤ شپږ نور ژوبل شوي دي.

پوځ د بلوچستان په کیچ ضلعه کې هم د عملیاتو په مهال د څلورو ترهګرو د وژلو دعوه کړې ده.

د پاکستان په خېبر پښتونخوا اؤ بلوچستان صوبو کې په دې وروستیو کې په پولیسو، پوځ اؤ د ایف سي په ځواکونو د بریدونو لړۍ زیاته چټک شوې اؤ په دې بریدونو کې په سوونو امنیتي عسکر وژل شوي دي.

د پاکستان انسټیټیوټ فار کنفليکټ اينډ سيکيورټي سټډيز د رپورټ ترمخه تېره د اکتوبر په مياشت کې د پاکستان دننه ترهګریزو بریدونو کې 198 کسان وژل شوي چې پکې 98 ترهګر ، 62 امنيتي چارواکي او 38 عام وګړي وو.

د پېکس رپورټ وایي د اکتوبر میاشت کې په مجموعي حملو کې 87 فيصدي په خيبر پښتونخوا کې شوي دي چې پکې 117 کسان وژل شوي اؤ همدا شان په بلوچستان کې بیا په دې میاشت کې په 24 بريدونو کې 56 کسان وژل شوي دي.

د رپورټ له مخې په پنجاب صوبه کې په 6 پېښو کې 19 کسان وژل شوي چې ټول ترهګر وو.

د پاکستان د پوځ د ویاندې ادارې آي ایس پي ار هم تر دې وړاندې دعوه کړې وه چې سږکال پوځ په ګرد هیواد کې د ترهه ګرو په ضد دیارلسو زرو نه زیات واړه اؤ غټ عملیات کړې دي اؤ په دې کې 239 ترهه ګر وژل شوي دي.

د پاکستان په پنجاب ایالت کې د ترهګرۍ ضد عدالت په یوه ښځه د تېزاب پاشلو جرم کې ککړ مجرم ته د تېزندۍ سزا اورولې ده.

د ډان نیوز د رپورټ له مخې د ترهګرۍ ضد عدالت جج ضیا الله د پنجاب په ساهیوال سیمه کې په یوه ښځه د تېزاب پاشلو اؤ له دغه امله د یادې مېرمنې د مړینې د قضیې فېصله اورولې ده.

په فیصله کې شوکت نومې تن ته د جرم په ثابتېدو د تېزندۍ ورکولو اؤ پینځو لکو روپو د جرمانې اخستو حکم شوی دی.

د ډان په رپورټ کې ویل شوي چې دا پېښه پروسکال په 25م اپریل مخې ته راغلې وه چې مقدمه یې د پاکپتن په پولیس تاڼه کې د مړې شوې ښځې د خاوند په مدعیت کې درج شوې وه.

تر دې وړاندې تېره د اکتوبر میاشت کې هم د کراچۍ یو ځایي عدالت پخپله انږور تیزاب پاشونکې خواښې اؤ د هغې دوؤ زامنو ته د 14 کالو د بند اؤ لسو، لسو لکو روپو د جرمانې سزا اورولې وه.

د څېړنیزو ادارو رپورټونه وایي پاکستان کې په ښځو د تېزاب شیندلو پېښې تر ډېره حده کمې شوې دي، خو دا ستونزه لا هم شتون لري.

په پاکستان کې د تېزاب پاشلو اکثره پېښې د کورنۍ، ځمکې او انتقام له امله رامنځته کېږي، او ډېری قربانیانې یې ښځې وي.

د پاکستان حکومت "د تیزاب او سوځولو د جرمونو قانوني مسوده2017" په کال 2018 کې د پارلیمان نه منظوره کړې چې مقصد یې د تېزابو د بریدونو د ښکار کسانو اؤ سوځول شوؤ کسانو مرستې کول اؤ مجرمانو ته سختې سزاګانې ورکول دي.

په دې وروستیو کې په پاکستان کې په چینایي وګړو له شوؤ ترهګر بریدونو وروسته د پاکستان وزیراعظم شهباز شریف د چین مرستیال وزیراعظم ډنګ ژويي ژانګ ته باور ورکړی حکومت به یې د چین د وګړو خوندیتوب لپاره هر ممکن ګامونه اخلي.

د پاکستان د سرکاري ریډیو د رپورټ له مخې وزیراعظم شهباز شریف د اذربایجان پلازمینه باکو کې د اقلیمي بدلون په اړه د راجوړې شوې غونډې په موقعه د چین د مرستیال وزیراعظم سره لېدل کتل کړي دي.

په دې لیدنه کې د پاکستان اؤ چین تر منځ د دوه اړخیزه همکاریو په وده خبرې اترې شوي اؤ شهباز شریف ویلي چې چین د پاکستان یو پخوانی دوست دی اؤ د دواړو هیوادونو په مابین کې د اړیکو د پیاوړتیا یوه نوې دوره پېل شوې ده.

وزیراعظم شهباز شریف ویلي چې حکومت یې ملک نه ترهګرۍ ختمولو ته ژمن دی اؤ د چین د وګړو د تحفظ باوري کولو لپاره څومره چې کیدای شي، ګامونه اخلي .

د پاکستان د سرکاري میډیا له مخې په دې لیدنه کې د چین مرستیال وزیراعظم د امنیتي چیلنجونو د مقابلې اؤ د دواړو هیوادونو د ولسونو د پرمختیا اؤ خوشحالۍ لپاره د چین اؤ پاکستان کاري دایرې پراخولو ته هیله مندي ښودلې ده.

پاکستان کې په دې وروستیو کې په چینایي وګړو یو شمیر مرګوني بریدونه شوي چې له هغې وروسته بیجنګ پرله پسې په اسلام اباد د خپلو وګړو د خوندیتوب ټینګار کوي.

وړمه ورځ د رویټرز خبري شبکې په رپورټ کې د سرچینو له خولې ویل شوي وؤ چې کراچۍ کې په چینایي وګړو له شوې موټري بمي چاودنې وروسته د دواړو هیوادونو ترمنځ شوؤ مذاکراتو کې چین په پاکستان ټینګار کړی چې بیجنګ ته باید اجازه ورکړل شي چې پاکستان کې د خپلو وګړو د امنیت چارې پخپلو لاسونو کې واخلي.

رویټرز وایي د پاکستان د هغو عسکري اؤ حکومتي پینځوو سرچېنو سره یې خبرې کړي چې د چین اؤ پاکستان تر منځ له شوؤ مذاکراتو خبر دي اؤ هغوي ورته د نوم نه ښکاره کولو شرط اېښودی دی ځکه چې دا مذاکرات په یوه حساسه معامله شوي دي.

سرچینو ویلي چې د چین لخوا پاکستان ته د لېږل شوؤ لیکلو وړاندیزونو جاج اخستل شوی دی.

په دې وروستو کې د ترسره شوؤ دې مذاکراتو یو ګډون وال پاکستاني چارواکي ویلي چې چین غواړي د خپلو وګړو د امنیت لپاره خپل ساتونکي دلته راولي خو پاکستان تر اوسه دداسې کوم اقدام سره اتفاق نه دی کړی.

رپورټ کې ویل شوي چې د چین لخوا پاکستان ته استول شوي لیکلي وړاندیزونه د ارزونې لپاره د پاکستان امنیتي ادرو ته لېږل شوي اؤ هغې کې دا خبره راڅرګنده کړل شوې چې د ترهګرۍ د مخنیوي اؤ ګډو کارروایو یا عملیاتو کې د مرستې لپاره دې باید د یو بل امنیتي ادارو اؤ ځواکونو ته د تبادلې اجازه وي.

چارواکي ویلي د ځواکونو لېږد به له مذاکراتو وروسته وي خو وایي چې پاکستاني ادارو د دې وړاندیز مخالفت کولو.

د پاکستان یا چین حکومتونو تر اوسه دداسې قسمه څه مذاکراتو تصدیق نه دی کړی.

یو بل چارواکي رویټرز ته ویلي چې پاکستان له مخې چین ته ویلي وؤ دوي باید د نیغ په نېغه مداخلې پځای د انټیلجینس اؤ څارنې په توان کې د غوره والي لپاره مرسته وکړي.

د چین د بهرنیو چارو د وزارت ویاند د مذاکراتو په اړه ویلي چې دداسې کوم پرمختګ څخه خبر دی اؤ د ګډ امنیت پلان د غور لاندې دی .

خو هغه ویلي چې چین به د پاکستان سره د خپلې همکارۍ پیاوړې کولو ،د چینایي وګړو،منصوبو اؤ ادارو د امنیت ساتلو په غرض د خپلو ګډو هڅو لپاره خپل کوششونه دوامداره ساتي.

رویټرز وایي چې د پاکستان اړونده وزاراتونو اؤ ادارو سره یې د شوؤ مذاکراتو په اړه د دریځ معلومولو لپاره تماس نیولی خو هغوي څه ځواب نه دی ورکړی.

د پاکستان پوځ د خېبر پښتونخوا په قبایلي ضلعه شمالي وزیرستان اؤ د ناکراره صوبې بلوچستان په کیچ ضلع کې د وسله والو په ضد عملیاتو کې د 12 ترهګرو د وژلو دعوې کړي اؤ وایي ددې تر څنګ امنیتي ځواکونو سره نښته کې شپږ ترهګر ژوبل شوي هم دي.

د شورو- چهارشنبې په ورځ د پوځ ویاندې ادارې آي ایس پي ار پخپل یو بیان کې ویلي امنیتي ځواکونو په 12م او 13م نومبر د شمالي وزیرستان په مېرانشاه سیمه کې د ترهګرو د شتون په اطلاع عملیات ترسره کړي.

پوځ وایي په دې عملیاتو کې د ترهګرو یوه ځاله په بریالیتوب سره په نښته کړل شوې اؤ د عملیاتو په پایله کې اته ترهګر وژل شوي اؤ شپږ نور ژوبل شوي دي.

پوځ د وژل شوؤ ترهګرو پېژندګلو مخې ته نه ده راوړې خو په کومه سیمه کې چې دا عملیات شوي هغه د پاکستان طالبانو د حافظ ګل بهادر ډلې یو قوي مرکز ګڼل کیږي .

په شمالي وزیرستان کې چې په دې وروستیو کې په امنیتي ځواکونو څومره بریدونه شوي هغې کې د زیاترو ذمه واري هم حافظ ګل بهادر ډلې اخستې ده.

پوځ پخپل بیان کې د وژل شوؤ ترهګرو لپاره د خوارجو کلیمه کارولې چې د تېرو څو میاشتو راپدیخوا د پاکستان امنیتي ادارې دا اصطلاح د پاکستاني طالبانو لپاره کاروي.

پخپل یو بل بیان کې پوځ په ناکراره صوبه بلوچستان کې هم د امنیتي ځواکونو په عملیاتو کې د څلورو ترهګرو د وژلو دعوه کړې ده.

پوځ وایي امنیتي ځواکونو دا عملیات تېره ورځ د بلوچستان د کیچ ضلعې په بلګتار سیمه کې د استخباراتي معلوماتو په اساس کړي دي.

د ای ایس پي آر په بیان کې دعوه شوې ده چې د عملیاتو په مهال وژل شوؤ ترهګرو کې هغه ترهګره ښځه هم شامله ده چې د وسله والې ډلې لپاره به یې ځانمرګي برید ګر برتي کول.

پوځ پخپل بیان کې د وژل شوې ښځې نوم ثنا یاد کړی اؤ وایي هغه په بارو مشهوره وه چې ترهګرو لپاره به یې خودکش برید کوونکي پیدا کول اؤ قانون پځاي کوونکې ادارې د ډیر وخت راهسې د هغې په تعقیب کې وې.

پوځ دعوه کړې چې د وسله والو نه یې د عملیاتو په مهال وسلې اؤ چاودیدونکي مواد هم ترلاسه کړي دي.

د پاکستان په خېبر پښتونخوا اؤ بلوچستان صوبو کې په دې وروستیو کې په پولیسو، پوځ اؤ د ایف سي په ځواکونو د بریدونو لړۍ زیاته چټک شوې اؤ په دې بریدونو کې په سوونو امنیتي عسکر وژل شوي دي.

د پاکستان انسټیټیوټ فار کنفليکټ اينډ سيکيورټي سټډيز د رپورټ ترمخه تېره د اکتوبر په مياشت کې د پاکستان دننه ترهګریزو بریدونو کې 198 کسان وژل شوي چې پکې 98 ترهګر ، 62 امنيتي چارواکي او 38 عام وګړي وو.

د پېکس رپورټ وایي د اکتوبر میاشت کې په مجموعي حملو کې 87 فيصدي په خيبر پښتونخوا کې شوي دي چې پکې 117 کسان وژل شوي اؤ همدا شان په بلوچستان کې بیا په دې میاشت کې په 24 بريدونو کې 56 کسان وژل شوي دي.

د رپورټ له مخې په پنجاب صوبه کې په 6 پېښو کې 19 کسان وژل شوي چې ټول ترهګر وو.

د پاکستان د پوځ د ویاندې ادارې آي ایس پي ار هم تر دې وړاندې دعوه کړې وه چې سږکال پوځ په ګرد هیواد کې د ترهه ګرو په ضد دیارلسو زرو نه زیات واړه اؤ غټ عملیات کړې دي اؤ په دې کې 239 ترهه ګر وژل شوي دي.

د پوهنتونونو مشران او استازان، تعلیمي چارو پوهان او فعال وايي، د خیبر پښتونخوا صوبې سرکاري 34 پوهنتونونه 15 بیلینو روپو ته ضرورت لري. ځکه چې د پاکستان د هايیر ايجوکېشن له خوا د صوبې پوهنتونونو ته کلیز 9.4 بيلينه روپۍ ګرانټ يا فنډ د 2018م نه تړل شوی دی. او صوبه خپل هايیر ایجوکېشن کمېشن نه لري.

د خیبر پښتونخوا د لوړو ذده کړو پوهان د پوهنتونونو وایس چانسلران او د تعلیم څانګې چارواکي راغونډ شوي، په دې موضوع یې بحث کړی چې دا وخت د پښتونخوا پوهنتونونه د 15 بیلینو روپو کوم مالي بحران سره مخ دي. د دې بحران حل به څنګه ممکنه شي. دوي ویلي پاکستان هاغو هیوادونو کې شمار دی کوم چې د خپل جي ډي پي دوو فیصدو نه هم کمې پيسې په تعلیم مصرفوي.

د انجینرنګ پوهنتون پخوانی وایس چانسلر انجنیر امتیاز حسین ګیلاني وايي، "که تاسو په نړيواله کچه د جي ډي پي تناسب وګورئ، هغه پينځه پواینټه خواوشا دی، هغې کې مونږ غوندې خلک هم شته. ټولو کې نالایق 1.5 پواينټونو والا. مونږ لګیا یو د تېرو 70 کالو راهسې، د دوه فيصدو نه سېوا نه شو، او په تېرو دوو کالو کې نور لاندي راغلي يو".

امتیاز حسین ګیلاني زياته کړه، دا وخت د مالي ستونزو په وجه د پښتونخوا 34 پوهنتونونو کې 25 د وایس چانسلرانو نه محرومه دي. دغو کې یو داسې پوهنتون نیشته چې استاذانو او نورې عملې ته یې په وخت تنخا ورکړی کیږي.

پوهان وایي پښتونخوا کې مختلفو حکومتونو بغیر د کومې منصوبه بندۍ پوهنتونونه پرانستي دي.

د شهید بی نظیر بهټو پوهنتون پخوانۍ وایس چانسلره پروفیسر ډاکټر رضیه سلطانه وايي، "یونیورسټي جوړول خو ډیره ښه خبره ده. زه دا نه شم ویلی. زه استاذه یم. خو یونیورسټي جوړوئ خو پیسې چې وي. فنډز وي. نوچې فنډز نه وي نو مزید دغه مه. اوس په سوات کې شپږ یونیورسټۍ جوړې کړې دي کنه. او فنډز شته نه. نو دا به څنګه فعاله، فنکشنل کیږي.

هغې وويل، پکار ده چې د دې دپاره کومه تګلاره هم جوړه شي.

کارپوهان وایي اتلسم آیني ترمیم نه پس د تعلیم محکمه وفاق نه صوبو ته انتقال شوه. نو ځکه پنجاب او سند صوبوخپل صوبایي هایر ایجوکیشن کمیشونونه جوړ کړي دي.

پوهان وایي د خېبر پښتونخوا د اعلا تعلیم د کال خرچه 34 بیلینه روپۍ ده. امدن یې 18 بیلینه روپۍ دی. هايیر ایجوکېشن کمېشن چې به پښتونخوا ته نهه اعشاریه څلور بیلینه روپۍ کال کې ورکولې. او هر کال به دې کې لسو نه تر پنځلسو فیصدو پورې اضافه کیده. دغه اضافه یې د 2018م نه راپه دې خوا تړلې دي. دوي وایي پښتونخوا صوبې ته به زر تر زره د خپل هايیر ایجوکېشن کمېشن جوړول وي.

د خېبر پښتونخوا د لوړو زده کړو د معیار ساتلو ډایریکټر ډاکټر عمران مروت وايي، تېره اوونۍ په دې غونډه شوې او وزيراعلا یې منظوري ورکړې، چې صوبايي هايير ايجوکېشن کمېشن جوړ شي.

"نو هغې باندې اوس د حکومت کار سنجيده دی. سبا زمونږ میټنګ دی سیکرټري صیب سره. حکومت ته دا شی وړاندې کوو چې مونږه ایچ اي سي یا مونږه ورته وایو کونسل آف هايير ایجوکېشن. هغه باندې کار شروع دی. او انشا الله ډیر زر به په دغه کال کې فعاله شي".

ډاکټر عمران مروت زیاته کړه، صوبایي حکومت 2023/24م بجټ کې د صوبې پوهنتونونو ته یو اعشاریه نهه بیلینه روپۍ جاري کړې دي. خو د صوبې د پوهنتونونو ضرورت دا وخت 15 بیلینه روپۍ دی. چې پکې اته اعشاریه پنځه اویا بیلینه روپۍ د پوهنتونونو پروفیسرانو او نورې عملې د فنشنونو مد کې ورکول دي.