ځايي خلک وايي د افغانستان سره په پوله د مومندو سلاله سيمه کې په ډيورنډ کرښه په پينځمه ورځ هم د پاکستاني ځواکونو او افغان طالبانو ترمېنځه وخت په وخت ډزې روانې دي۔

د افغانستان او پاکستان چارواکو په ډزو کې د مرګ ژوبلې په اړه لا هم کوم معلومات نه دي شريک کړي۔

د افغانستان د ګوشتې ولسوالۍ او د مومندو د بایزو سيمې اوسېدونکو ډيوه ته ويلي په پوله د تېرو پينځو ورځو راهسې وخت په وخت ډزې روانې دي۔

د مومندو اوسېدونکي وايي دوي د درنې وسلې اوازونه اوري او د خالي یا شنبې په ماښام په ابادۍ ګولۍ لګېدلي خو کومه مرګ ژوبله پکې نه ده اوښتې۔

ځایي اوسیدونکي تفسير مومند وي او اې ډیوه ته وویل"د پينځوؤ ورځو راهسې د افغان او پاکستاني ځواکونو تر منځ جګړه روانه ده،زما په دې شا باندې تاسو ګورئ دلته د انارګي پوستې دي، د شالۍ اولۍ يا د کوډاخېلو او ګورسل پوستې دي په دغه سرحدي سيمه کې جګړه روانه ده او د پولې دواړو خواؤ خلکو کې ويره خوره ده"

د پاکستان امنيتي سرچينو د شورو په ورځ ويلي وؤ په نښته کې دوه عسکر ټپيان شوي خو له هغې وروسته يې د مرګ ژوبلې په اړه څه نه دي ویلي او نه د افغان طالبان لخوا د مرګ ژوبلې کوم خبرونه مخې ته راغلي دي۔

څيړونکي وايي پاکستاني او افغان چارواکي په روانه شخړه غلي پاتې دي چې دا د اندېښنې خبره ده۔

څېړونکی حق نواز ډیوه سره خبرو کې وایي"خلکو ويل چې د امريکې او نېټو ځواکونو وتلو سره به دلته امن راشي، خو زما په خيال هغسې ونه شوه او ورځ په ورځ حالات خرابيږي، او ددې غټ علت دا دی چې سنجيدګي نه د پاکستان لخوا ښودل کيږي او نه د افغانستان لخوا"

په دې وروستيو کې په رسنيو کې د پاکستان او افغانستان د ډيورنډ په کرښه د نښتو خبرونه سېوا شوي دي.

د ستمبر په ۱۹مه د غلام خان په پوله، په اتم ستمبر د کورمې په شرکو، د اګست په ۱۲مه په تورخم، د مئ په ۱۸مه د کورمې په خرلاچۍ او ددې ترڅنګ په پوله د نورو سيمو نه وخت په وخت د نښتو رپورټونه مخې ته راغلي وؤ.

څيړونکي وايي دغه نښتې اکثره په پوله د دواړو خواو د نوو امنيتي پوستو جوړولو، د وسله والو په تګ راتګ يا د ازغن تار په سر مخې ته راځي خو څيړونکي زیاتوي پاکستان د دننه روانو سياسي مسلو، د ترهګرۍ او په پوله د روانو شخړو په څېر د مهمو مسلو نه پام اړولی دی.

خبریال عرفان خان وایي"بدقسمتي دلته دا ده چې يو قسم له داخلي شخړه جوړه ده په پاکستان کې دننه، په صوبو کې دننه، لکه د خېبر پښتونخوا د وفاق سره چې څه روان دي نو هغې دا صورتحال نور هم خطرناک کړی دی،او داسې ښکاري چې صوبايي حکومت د رياستي ادارو، پوځ او د وفاق سره په يو لاره باندې نه دی، وزير اعلا په خپله لار روان دی هغه وايي چې زه د افغانستان سره مذاکرات کوم يا د هغوي سره کيناستل غواړم نو هغې نور هم معاملات خراب کړي دي"

څيړونکي وايي پاکستان او افغانستان ته به د روانو مسلو مخه نیول وي او په سفارتي کچه به دا مسله هوارول وي، ځکه چي په پوله شخړه دواړو خواو ولس او تجارت ته زيان رسوي۔

د پاکستان، چین، ایران او روسیې څلور اړخیزې ډلې په افغانستان کې د امنیتي ننګونو په ځانګړې توګه د ترهګرۍ د ګواښ په اړه اندیښنه څرګنده کړې او د افغان طالبانو د حکومت څخه یی غوښتي چې د افغانستان خاوره د سیمې او ګاونډیانو پر ضد استعمالېدو ته ورنه کړي.

پاکستانې څیړونکي وایي ترهګري یو سیمه ییزه ستونزه ده، چې د مخنیوې لپاره یې ګډې هڅې ښې نتیجې مخې ته راوړی شي او په دې اړه د افغانستان سره هم رابطې ضروري دي.

په ملګرو ملتونو کې د پاکستان د دايمي استازي له خوا د شنبې په ورځ د خپور شوي بیان له مخې، د پاکستان د دفاع وزیر خواجه اصف په نیویارک کې د ملګرو ملتونو د ۷۹مې عمومي غونډې ترڅنګ د پاکستان، چین، ایران او روسیې وزیرانو په غونډه کې ګډون وکړ.

څلور اړخیزې ډلې د افغانستان پر وضعیت او امنیتي ننګونو خبرې وکړې، دوی د طالبانو د حکومت څخه د ترهګرۍ ضد اقداماتو او د افغانستان د خاورې د ګاونډیانو پر ضد له کارولو څخه د ډډې کولو غوښتنه وکړه.

غونډې په افغانستان کې د وضعیت ښه کولو لپاره د سیمه‌ییزو همکاریو پر پیاوړتیا هم ټینګار وکړ.

څیړونکې وایي ترهګري یوه سیمه ییزه ستونزه ده، چې د مخنیوي لپاره ګډو هڅو ته اړتیا لری.

د انسټیټیوټ اف سیکیورټې سټډیز اسلام اباد امنه خان وي او اې ډیوه ته وایي"د افغانستان طالبان یا که هر یو حکومت وي، د هغوي ذمه واري ده چې د افغانستان خاوره د یو ګاونډې هیواد پر ضد هم ونه کارول شي، که هغه پاکستان دی، ایران یا کوم بل هیواد دی"

هغه وایي طالبان چې تر څو پورې خپله دا ژمنه ترسره نه کړي چې خپله خاوره به د نورو هیوادونو پرضد کارول کېدو ته نه ورکوي نو تر هغې که د سیمې هیوادونه د ترهګرۍ د مخنیوي ډيرې هڅې هم وکړي خو د ترهګرۍ مخه نیول به ورته ګران وي.

پاکستان وخت په وخت تورونه لګوي چې کالعدم وسله واله ډله تحریک طالبان پاکستان کې د ترهګریز بریدونو لپاره افغان خاوره کاروي، او د افغان طالبانو حکومت دغه ترهګرو ډلو ته پخپله خاوره کې پناه ځایونه ورکړي دي.

خو د طالبانو حکومت نه یوازې دغه تورونه ردوي بلکې دا د پاکستان کورنۍ معامله ګرځوي اؤ وایي چې پاکستان پخپل هیواد کې د امنیت د ټینګښت ذمه وار پخپله دی اؤ خپله ذمه واري باید د افغانستان غاړې ته وا نه چوي.

د نړیوالو چارو څېړونکی میجر جنرال (ر ) انعام الحق ډیوه سره خبرو کې وایي "افغانستان ګاونډې هیواد دی ،مونږ له یو بل بیلیدلی نه شو ، خو د یو بل په مسلو به ځان پوهه کوو، د تحریک طالبان پاکستان معامله حل کول غواړي، او زما په خیال په دې کې افغانستان ته کار کول پکار دي"

د پاکستان د شخړو او امنیت د مطالعاتو د انسټیټیوټ (PICSS) د یو راپور له مخې یوازې د روان کال د اګست په میاشت کې، د اورپکو بریدونو او چاودنو کې لږ تر لږه ۲۵۴ کسان وژل شوي، چې پکې د اکثرو بریدونو پړه تحریک طالبان پاکستان په غاړه اخیستې ده.

د دفاعې چارو کار پوهه میجر جنرل ریټایرډ غلام قمر ډیوه سره خبرو کې وویل.د افغانستان څخه له ایتلافې ځواکونو د وتلو وروسته د طالبانو حکومت د ترهګرو پر ضد څه خاص ګامونه نه پورته کوي.

هغه وایي که چرې افغان حکومت د دغو ترهګرو لارې وتړي او دوي پاکستان ته دننه کیدو څخه وګرځوي، نو حالات ښه کیدای شي، او په دې اړه باید افغانستان سره خبرې وکړل شي.

د روان کال په مارچ مياشت کې پاکستان د افغانستان په خاوره کې دننه هوايي بريدونه کړي وؤ، اسلام اباد ویلي وو چې د ترهګرو پټې ځالې یی په نښه کړي، خو د افغان طالبان حکومت دغه برید په سختو ټکو غندلی ؤ او ویلي یې وو چې په برید کې ښځې او ماشومان په نښه کړی شوي.

پاکستان په منځني ختیځ کې د اسرایل له د سیوا شوؤ بریدونو غندنه کړې اؤ ویلي یې دي په عامه ابادیو اسرایلي بریدونه د اندېښنې وړ دي اؤ د حسن نصرالله وژنې سره به سیمه کې بې ثباتي لا سیوا شي.

د اتوار په ورځ د خارجه دفتر له لوري خپور شوي بیان کې ویل شوي د اسرایل له لوري پرله پسې په عامه ابادیو بریدونه د اندېښنې وړ دي اؤ د نړیوالو قوانینو پامالي د اندېښنو تر حده رسیدلې ده .

بیان کې ویل شوي چې اسرایل د لبنان د خپلواکۍ څخه سرغړونه کوي اؤ پاکستان د لبنان ولس سره د یووالي لپاره ولاړ دی.

د خارجه دفتر ویاندې د ملګرو ملتونو په امنیت شورا ټینګار کړی چې اسرایل په سیمه کې له تیري اؤ د نړیوالو قوانینو د سرغړونو نه منعې کړي اؤ په منځني ختیځ کې دې امن پځاي کړي.

د خارجه دفتر د ویاندې په بیان کې ویل شوي چې سیمه مخکې هم د بې ثباتۍ سره مخ وه اؤ د اسرایلي ځواکونو په لاس د حزب الله د مشر حسن نصرالله د وژنې سره به د بې ثباتۍ دا خطرې نورې هم زیاتې شي.

د جمعې په ورځ اسرایلي ځواکونو د لبنان په پلازمینه بېروت کې یو شمېر هوایي بریدونه کړي وؤ چې پکې په ابتدایي توګه د اسرایل له لوري د حزب الله د مشر حسن نصرالله د وژل کېدو دعوه شوې وه.

وروسته حزب الله هم د خپل مشر وژنه تایید کړې وه اؤ اعلان یې کړی ؤ چې د اسرایل په ضد به جګړې ته دوام ورکوي.

د حز‌ب‌الله د مشر حسن نصرالله له وژل کېدو وروسته رویټرز خبري ایجنسۍ د دوو ځایي چارواکو په حواله ویلي چې د ایران ستر مذهبي مشر آیت‌ الله علي خامنايي په سختو امنیتي تدابیرو کې دننه یو خوندي ځای ته لېږدول شوی دی.

د ایران د بهرنیو چارو وزرات د شنبې- خالي په ورځ وویل چې د حزب‌ الله او اسرايل ترمنځ د پولې په اوږدو کې د یو کال له نښتو وروسته پر بیروت د اسرايل په هوايي برید کې د حسن نصرالله پر وژل کېدو باوجود به د هغه لارې ته دوام ورکړل شي.

د ایران د بهرنیو چارو وزارت ویاند ناصر کنعاني پر ایکس په یوه پیغام کې لیکلي، "د سید حسن نصرالله د مقاومت ویاړلې لاره به دوام ومومي او د قدس د ازادی لپاره به د هغه ارمان پوره شي".

خامنايي د اسرايل پر جنګي تګلاره نیوکه کړې او پر لبنان د اسرايلي ځواکونو برید یې "عام وژنه" بللې ده.

پر لبنان د اسرایل د بریدونو لومړۍ څپه په نیویارک کې د ملګرو ملتونو عمومي غونډې ته د اسرايل د صدراعظم بنیامین نتنیاهو له وینا یو ساعت وروسته پیل شوې وه.

نتنیاهو په خپله وینا کې ویلي وؤ چې اسرايل له ترهګرو او په ایران کې د هغوی له ملاتړو سره په مبارزه کې "برلاسی" دی.

د هغه وینا وه"زه د تهران آمرانو ته یو پیغام لرم،‌ که پر موږ برید وکړئ، پر تاسو برید کوو. په ایران کې هېڅ داسې ځای نه شته چې د اسرايل اوږد لاس ورته ونه رسېږي او دا د ټول منځني ختیځ په اړه همداسې ده".

په لبنان کې د ایران له ملاتړه برخمنې حزب‌الله ډلې پر مرکزونو باندې د اسرايل د بریدونو له پیله تر اوسه سلګونه کسان وژل شوي دي او په ځواب کې یې حزب‌ الله پر اسرايل د میزایلو بریدونه کړي دي.

حزب‌الله د حماس ډلې له متحدینو دی او د تېر کال له اکتوبر راهیسې د لبنان پر پوله له اسرايلي ځواکونو سره په جنګ کې دی چې په دواړو خواو کې لسګونه زره کسان له خپلو سیمو وتلو ته اړ شوي دي.

نړیوالې مالیاتي ادارې آي ایم ایف د پاکستان معاشي ترقۍ کې د چټکتیا اؤ ګرانۍ اؤ بې روزګارۍ کې د کمي اټکل کړی دی.

پاکستان لپاره د 7 اربه ډالرو د پور له منظورۍ ورکولو وروسته نړیوالې مالیاتي ادارې د پاکستان د معیشت په هکله خپل راپور خپور کړی چې پکې ویل شوي روان مالي کال کې د پاکستان د معاشي پرمختیا رفتار 3.2 فیصده ته سیوا کیدای شي.

تېر مالي کال کې د پاکستان د اقتصادي ودې کچه 2.4 فیصدي وه.

رپورټ کې اټکل شوی چې پاکستان کې د افراط زر کچه 9.5 فیصدي ته راکوزیدای شي چې تېر مالي کال کې 23.4 فیصدي وه.

همدا شان ویل شوي چې محصولات سیوا کیدای شي اؤ د معیشت 15.4 فیصدي ته رسیدای شي چې تېرکال 12.6 فیصدي وؤ.

د آي ایم ایف په رپورټ کې اټکل شوی چې پاکستان کې د ګرانۍ اوسط کچه د 23.4 فیصدي نه راکوزه شوې اؤ د 9.5 فیصدي پاتې کېدو امکان دی.

رپورټ کې ویل شوي چې د بې روزګارۍ کچه د 8 فیصدي نه 7.5 فیصدي ته راکوزیدای شي .

همدا شان آي ایم ایف اټکل کړی چې د پاکستان د بجټ خساره د 6.8 فیصدي نه 6.1 فیصدي ته راتلی شي.

خو په دې رپورټ کې به آي ایم ایف د حکومت په ذمه د ورپورې پورونو د کچې لوړېدو اندېښنه ښودلې ده.

رپورټ وایي چې روان مالي کال کې د خام زدمبادله ذخیرې سیوا کیدای اؤ 12.75 اربه ډالرو ته رسیدای شي.

د نړیوالې مالیاتي ادارې آي ایم ایف اجراییه بورډ تېره اوونۍ پاکستان ته د 37 میاشتو لپاره د 7 اربه ډالرو د پور منظوري ورکړې وه چې د پاکستان د اسټيټ بینک تر مخه د دغو پيسو نه د وړومبي قسط په توګه یو ارب، 2 کروړه اؤ 69 لکه ډالر اوړمه ورځ پاکستان ته ورکړل شوي دي.

تېره ورځ لندن کې یو مطبوعاتي کانفرنس ته خپله وینا کې دپاکستان وزیراعظم ښاغلي شریف ویلي، آي ایم ایف استازي منلې ده چې پاکستان د ترقۍ په لوري روان شوی، د ګرانۍ بوج پکې په کمېدو دی اؤ اقتصادي وده پرمخ روانه ده.

پروسکال داسې ګنګوسې راپورته شوې وې چې ګنې پاکستان به په اقتصادي توګه سقوط وکړي خو بیا تېرکال د جولاي میاشت کې آي ایم ایف پاکستان سره د پور په تړون اتفاق وکړو اؤ داسې د اقتصادي سقوط ګواښ پشا شو.

د آي ایم ایف اؤ پاکستان تر منځ د پور له تړون وروسته د پاکستان وزیراعظم شهباز شریف ویلي وؤ دا باید د پاکستان له لوري آي ایم ایف څخه وروستی د پور پروګرام وګڼل شي.

اقتصاد پوهان وايي د اي ایم ایف له خوا ددې قرضې لپاره اېښودل شوي شرطونه ډير ګران دي او د دې عملي کولو سره به په پاکستان کې ګراني سېوا شي.

اقتصاد پوهان وايي په پاکستان د پورونو د پيسو سره د سود بيرته ورکولو موده رانزدې ده، پاکستان دا وخت د زیاتو پورونو د بوج لاندې دی خو بيا هم د پور د پاسه نور پورونه اخلي ځکه چې بله لار هم نه ويني.

د اقتصادي چارو خبریال طاهر امین وي او اې ډیوه ته وایي ,,دا مونږه نوې قرضې اخلو چې زړې قرضې ورباندې ستنې کړو ځکه چې زمونږه برآمداتو کې اضافه نه کیږي او هم دغه شان زمونږ د ټیکسونو هدف هم نه پوره کیږي او دا د تشویش وړ خبره ده،،

نړيواله مالياتي اداره وايي پاکستان له به د ټېکسونو جال خورول، په سرکاري ادارو کې اصلاحات کول او د سرمايه کارۍ په لار کې د پرتو خنډانو لرې کولو ترڅنګ د بجلۍ په څانګه کې خساره راکمول وي۔

خو اقتصادي پوهان وايي که حکومت نور ټېکسونه ولګوي نو دې سره به په ولس د ګرانۍ بوج زيات شي۔

د خبریال طاهر امين په وینا "آي اېم اېف غواړي چې پاکستان د ټېکسونو جال خور کړي او په وړو دوکاندارانو به يا چرته چې ټېکسونه نه وي لګېدلي هلته به ټېکسونه لګوي، آي اېم اېف دا هم وايي چې د ځمکو په کاروبار او زراعتو ټېکسونه ولګوې او امکان لري چې په راتلونکي وخت کې وړوکی بجټ راشي او نور ټېکسونه ولګي".

د پاکستان د ټېکسونو مرکزي ادارې دا امکان رد کړی دی چې روان مالي کال 2024-25 کې نور ټېکسونه ولګوي.

د ټېکسونو اداره وايي په مالياتي نظام کې ضروري بدلونونه راولي چې د فایلر يا نان فایلر ترمېنځه فرق ختم کړي۔

روان مالي کال د پاره مرکزي حکومت د ټېکسونو هدف 12 زره 900 او 77 اربه روپۍ ټاکلی خو اداره وايي د روان مالي کال په ړومبیو دوو مياشتو کې د ټېکسونو راټولو هدف سل اربه روپۍ خسارې سره مخ دی.

د پاکستان وزیراعظم شهباز شریف وایي هیواد یې له اقتصادي سقوط ژغورلی اؤ د پرمختیا لیکې ته یې سم کړی دی.

لندن کې یو مطبوعاتي کانفرنس ته خپله وینا کې ښاغلي شریف ویلي، د آي ایم ایف استازي پخپله لیکلي دي، چې پاکستان د ترقۍ په لوري روان شوی، د ګرانۍ بوج پکې په کمېدو دی اؤ اقتصادي وده پرمخ روانه ده.

د نړیوالې مالیاتي ادارې آي ایم ایف اجراییه بورډ تېره اوونۍ پاکستان ته د 37 میاشتو لپاره د 7 اربه ډالرو د پور منظوري ورکړې وه چې د پاکستان د اسټيټ بینک تر مخه د دغو پيسو نه د وړومبي قسط په توګه یو ارب، 2 کروړه اؤ 69 لکه ډالر اوړمه ورځ پاکستان ته ورکړل شوي دي.

وزیراعظم شهباز شریف وویل د سعودي عرب، متحده عرب امارات اؤ چین مرستې که نه وای نو پاکستان ته به د آي ایم ایف د پور دا پروګرام نه ؤ ترلاسه شوی.

وزیراعظم د پاکستان د پوځي سرلښکر ستاینه هم وکړه اؤ وي ویل چې آي ایم ایف نه د پور پروګرام ترلاسه کولو کې د پوځ سر لښکر هم مهم کردار لوبولی دی.

هغه هیله وښودله چې دا به د آي ایم ایف څخه د پور اخستو وروستی پروګرام ثابت شي.

پروسکال داسې ګنګوسې راپورته شوې وې چې ګنې پاکستان به په اقتصادي توګه سقوط ورکړي خو بیا تېرکال د جولاي میاشت کې آي ایم ایف پاکستان سره د پور په تړون اتفاق وکړو اؤ داسې د اقتصادي سقوط ګواښ پشا شو.

د آي ایم ایف اؤ پاکستان تر منځ د پور له تړون وروسته هم د پاکستان وزیراعظم شهباز شریف ویلي وؤ دا باید د پاکستان له لوري آي ایم ایف څخه وروستی د پور پروګرام وګڼل شي.

اقتصاد پوهان وايي د اي ایم ایف له خوا ددې قرضې لپاره اېښودل شوي شرطونه ډير ګران دي او د دې عملي کولو سره به په پاکستان کې ګراني سېوا شي.

اقتصاد پوهان وايي په پاکستان د پورونو د پيسو سره د سود بيرته ورکولو موده رانزدې ده، پاکستان دا وخت د زیاتو پورونو د بوج لاندې دی خو بيا هم د پور د پاسه نور پورونه اخلي ځکه چې بله لار هم نه ويني.

ښاغلي شهباز شریف وویل له سیاسي ثبات پرته اقتصادي ثبات نه شي راتلی اؤ پاکستان ته به د اقتصادي ثبات لپاره د ټیکسونو جال پراخول وي.

هغه وویل عام وګړی د تېرو اویاؤ کالو راهسې قربانۍ ورکړي خو د اقتصاد د پیاوړتیا لپاره اوس وخت رارسیدلی دی چې اشرافیه قربانۍ ته راوړاندې شي.

د پاکستان سټېټ بینک وایي روان مالي کال پاکستان د قرضو د ستنولو په مد کې 26.5 اربه ډالرو ته اړتیا لري او د یاد بینک په وينا امکان دی چې په دې ترڅ کې د 12.3 اربه ډالره قرضو موده وغوځولی شي.

تر دې وړاندې د خزانې وزارت د قامي اسمبلۍ قايمه کمیټې ته ویلي وو په راتلونکو پینځوؤ کالو کی پاکستان ته 100 اربه ډالره قرضې واپس کول یا ستنول دي.

خو مالیاتی اداره اي ایم ایف وایي په روان کال 2024 کې په قامي پرمختیا کې 2.4 فیصده ښه والی راغلی، د ګرانی رفتار کم شوی او د غیر ملکي زرمبادلې ذخیره کې استحکام لیدل کیږي، پوهان وایي پاکستان له به اقتصادي اصلاحات عملي کول وي.

نړيواله مالياتي اداره وايي پاکستان له به د ټېکسونو جال خورول، په سرکاري ادارو کې اصلاحات کول او د سرمايه کارۍ په لار کې د پرتو خنډانو لرې کولو ترڅنګ د بجلۍ په څانګه کې خساره راکمول وي۔

خو اقتصادي پوهان وايي که حکومت نور ټېکسونه ولګوي نو دې سره به په ولس د ګرانۍ بوج زيات شي.