د خېبر پښتونخوا ناکراره قبایلي ضلعه کورمه کې په فرقه ییز نښتو اؤ اړي ګړي کې تر 30ؤ زیات کسان وژل شوي اؤ ګڼ نور ژوبل شوي دي.

پولیس وایي وسله والو په سیمه کې تر زرو زیات کورونه اؤ له 300 زیات دوکانونه سوځولي اؤ په سیمه کې حالات له قابو څخه په وتلو دي.

خبري شبکې اې ایف پي د یو سیمه ییز لوړ پوړي چارواکي له خولې ویلي چې د کورمې په بیلا بیلو سیمو کې د شیعه ګانو اؤ سنیانو تر منځ فرقه ییزې نښتې شوې دي.

دغه چارواکي پخلی کړی چې په تازه نښتو کې 32 کسان وژل شوي چې هغې کې 18 سنیان اؤ 14 شیعه ګان دي.

د کورمې ضلعي پولیس افسر یا ډي پي او جاوید الله مسېد امریکا غږ ته منلې ده چې د شیعه ګانو اؤ سنیانو تر منځ پیل شوؤ نښتو کې تر 20ؤ زیات کسان وژل شوي .

هغه ویلي په سیمه کې حالات همغه شان تاوجن دي اؤ د بېلابېلو سیمو څخه د اړي ګړي اؤ فساداتو متضاد اطلاعات ترلاسه کیږي.

تر دې وړاندې د زیارت یا پنجشنبې په ورځ د کورمې په مختلفو سیمو کې د پېښور نه پاړا چنار ته د تلونکو مسافرو په ګاډو وسله والو بریدونه کړي وؤ چې پکې 44 کسان وژل شوي اؤ ګڼ شمیر نور ژوبل شوي وؤ.

له دغې پېښې یوه ورځ وروسته د جمعې په ماښام د کورمې په بیلابیلو سیمو کې د شیعه ګانو اؤ سنیانو تر منځ نښتې پېل شوې وې.

د سیمې نه امنیتي سرچینو وي او اې ډیوه ته ویلي، د جمعې پر ماښام له علیزئ سیمې یو وتلي لښکر ځاي پر ځاي د خلکو کورونو اؤ دوکانونو ته اورونه اچولي په کوزه کورمه کې د شیعه ګانو اؤ سنیانو تر منځ سختې نښتې شوې دي.

په علیزۍ سیمه کې زیاتره د شیعه مسلک وګړي اوسیږي. سرچینې وایي چې په دې نښتو کې دواړو خواوو په یو بل د درنو وسلو ډزې هم کړي .

د سیمې یو پولیس افسر یا ایس ایچ او سلیم شاه وایس اف امریکا ته ویلي چې په سوؤنو کسانو د جمعې په ماښام د بګن بازار اؤ خواوشا سیمو د لښکر په شکل ورختلي اؤ له هغې وروسته د سنیانو اؤ شیعه ګانو تر منځ نښتې پېل شوي چې د خالي د ورځې تر سهاره دا نښتې روانې وې.

هغه ویلي چې د دواړو خواو تر منځ روانو نښتو کې تر زرو زیات کورونه اؤ له دریوؤ سوؤ زیات دوکانونه سوځول شوي اؤ حالات له قابو څخه په وتلو دي.

ځایي خبریال محمد علي طوري وایس اف امریکا ته ویلي چې د تازه نښتو نه وروسته په ګڼ شمیر کې کورنیو د بګن سیمې څخه وتل پیل کړي ، تعلیمي ادارې،بازارونه اؤ عدالتونه تړل شوي اؤ په هسپتالونو کې د درملو کمښت پېدا شوی دی.

په قبایلي ضلعه کورمه کې د اوږدې مودې راهسې په روانو فرقه ییزه نښتو اؤ فرقه ییزه تشدد کې په سوونو کسان وژل شوي دي.

تېره میاشت هم د دې سیمې د کنج علیزئ په مقام د مسافرو په یو ګاډي شوي برید کې تر10ؤ زیات کسان وژل شوي اؤ ګڼ شمیر نور ژوبل شوي وؤ.

تر هغې وړاندې په دې سیمه کې د ځمکمې په شخړه پېل شوې نښتې په فرقه ییزه نښتو بدلې شوې وې چې پکې تر 40 ؤ زیات کسان وژل شوي اؤ نزدې 150 نور ژوبل شوي وؤ.

سږکال د اګست میاشت کې د فرقه ییزه نښتو له امله د بره اؤ کوزې کورمې تر منځ غځېدلې لویه لاره د هر رقم ټریفک لپاره تړل شوې وه ، د پولیسو د وینا له مخې د سیمه ییزې جرګې په هڅو دغه سړک تېره اونۍ یو ځل بیا پرانستل شوی ؤ اؤ د قافلو په شکل پرې ګاډو ته د تېرېدو اجازه ورکړل شوې وه.

په قبایلي چارو نظر لرونکي کار پوهان د کورمې پېښه د فرقه ییزه فساداتو نه زیاته د ځکمې شخړه ګرځوي.

پېښور پوهنتون کې د جرنلزم د څانګې استاد ډاکټر سید عرفان اشرف وایي د کوهاټ نه واخله تر پاړا چنار پورې ټوله سیمه کې سنیان اؤ شیعه ګان اوسیږي اؤ دوي په یو بل تکیه یا انحصار لري.

د هغه په وینا په کال 2018م کې په ایین کې د ترمیم کولو له لارې پخوانۍ قبایلي سیمې په خېبر پښتونخوا صوبه کې ورګډې کړل شوې خو دغلته د لسیزو راهسې روانو د ځکمو شخړو ته هیچا پام ونه ګرځولو.

امریکا غږ سره خبرو کې هغه اندېښنه وښودله چې راتلونکو ورځو کې د ځمکو شخړو کې د افرادو پځای لویې لویې قبېلې یو بل ته راپورته کیدای شي.

د خېبر پښتونخو د کورمې ضلعې پوله د دریوؤ لوریو څخه د افغانستان سره لګېدلې یوه پوله یې د پاکستان سره پیوست ده .

(په دې رپورټ کې ځينې معلومات د وي او اې اردو څخه اخستل شوي

په شمالي وزیرستان کې په یو مرموز برید کې شپږ تنه ژوبل شوي‌ دي او ځایي انتظامي چارواکو تر اوسه څه نه دي ویلي چې دا برید د څه شي وو خو ځینو سرچینو دا ډرون برید بللی مګر دا یې نه دي ویلي چې دا ډرون برید چا کړی دی.

ځایي سرچینې وایي د افغانستان سره په پوله پرته د خېبر پښتونخوا قبایلي ضلعه شمالي وزیرستان کې یو ډرون برید شوی چې پکې لږ تر لږه شپږ کسان ژوبل شوي دي. د پښتونخوا صوبایي حکومت یا مرکزي حکومت تر اوسه په دې اړه څه نه دي ویلي.

د سیمې نه سرچینو وي او اې ډیوه ته ویلي دا ډرون برید د جمعې په ورځ د شمالي وزیرستان په میرعلي سیمه کې په موسکي کلي باندې شوی دی.

سرچینې وایي دغلته د ډرون الوتکې نه په یو دوکان دوه بمونه غورځول شوي چې له امله یې شپږ کسان ژوبل شوي دي.

وي او اې ډیوه هڅه وکړه چې د برید په اړه د شمالي وزیرستان د پولیسو دریځ معلوم کړي خو د سیمې یو لوړپوړي پولیس افسر په دغه اړه د څه ویلو نه ډډه وکړه اؤ ډیوه ته یې یوازې دومره وویل "غلي پاتې کېدل به پرې ښه وي".

د سیمې نه یوې بلې ځایي سرچینې ډیوه ته ویلي پېښه کې شپږ کسان ژوبل شوي اؤ په ژوبلو کې هم د دوؤ تنو حالت د اندېښنې وړ دی چې هغوي دواړه د میرعلي نه د بنو ضلعي روغتون ته لېږدول شوې دي.

تر دې پېښې وړاندې په شپږم نومبر ‎د یوې بلې قبایلي ضلعې خیبر په لرې پرته سیمه تیراه کې هم په یو ښوونځي ډرون برید شوی و، په کوم کې چې دوه ماشومان وژل شوي او پینځه نور ژوبل شوي وو.

د ستمبر میاشت کې ‎په جنوبي وزیرستان کې په یوه جومات ډرون برید شوی و او په هغه برید کې یو ځایي تن وژل شوی او څلور تنه ژوبل شوي وو چې پر ضد یې د سیمې خلکو سخت احتجاج هم کړی ؤ.

په داسې ډرون بریدونو اکثره پوځي اؤ انتظامیي چارواکي غلي پاتې کیږي خو مقامي خلک دعوې کوي چې دا ډرون بریدونه د پوځ لخوا کیږي چې پکې بېګناه خلکو ته مرګ ژوبله اوړي.

اسلام اباد کې د ترهګرۍ د مخنیوي عدالت د تېر 2023م کال د نهم مې د پېښو په ضد وړومبۍ مقدمه کې 10 مجرمانو ته په مجموعي ډول د 6، 6 کالو د بند اؤ جرمانې سزاګانې اورولي دي.

پاکستاني مطبوعات وایي چې عدالت د نهم مې په پېښو کې په لاس لرنه د شپږو تورنو مجرمانو د نیونې وارنټونه هم جاري کړي دي.

د ډان نیوز د رپورټ له مخې کومو کسانو ته چې سزاګانې اورول شوي هغې کې عابد محمود، احسن ایاز، شوکت مطیع الله، د باجوړ نعیم الله اؤ ذاکر الله شامل دي.

د سزا سره مخ شوؤ دې مجرمانو کې د څلورو کسانو تعلق د افغانستان سره ښودل شوی چې نومونه یې د داود خان ولد حاجو خان، یونس خان ولد خان محمد، احسان الله ولد ضیاء الحق اؤ لال اغا ولد خان محمد په توګه مخې ته راغلي.

د سرچینو په وینا د نهم مې د پېښو په اړوند د 17 کسانو په ضد مقدمې په 10 مې د اسلام اباد په آي 9 تاڼه کې درج کړل شوې چې د هغوي له جملې څخه یو تن له پلټنو وروسته خوشې کړل شوی ؤ، شپږ لا پټ دي اؤ 10 نورو ته سزاګانې اورول شوي دي.

په نهم مې کال 2023م کې پخوانی وزیراعظم اؤ د تحریک انصاف ګوند مشر عمران خان د اسلام اباد هایکورټ له ساحې د القادر ټرسټ په قضیه کې نیول شوی ؤ چې له هغې وروسته تحریک انصاف ګوند د عمران خان د ګرفتارۍ په ضد ګرد هیواد کې له قهره ډک احتجاجونه کړي وؤ.

د دغو احتجاجو په مهال لاهور کې د کور کمانډر کور، د مسلم لیګ نواز ګوند دفتر اؤ ګڼې پوځي اؤ دولتي ودانۍ سوځول شوې وې اؤ په پېښور کې د ریډیو پاکستان ودانۍ ته هم اور لګول شوی ؤ.

ددې تر څنګ پاریدلي مظاهرین پېنډۍ کې د پاکستاني پوځ په مرکز یا جي ایچ کیو هم ورختلي وؤ اؤ د جي ایچ کیو مرکزي دروازه یې ماته کړې وه.

د دغو احتجاجونو په مهال شوؤ نښتو کې لږ تر لږه اته کسان وژل شوي 290 نور ژوبل شوي وؤ.

د نهم مې له پېښو وروسته قانون پر ځای کوونکو ګرد هیواد کې د تحریک انصاف د مشرانو اؤ کارکنانو په ضد عملیات کړي اؤ نزدې 1900 کسان یې ګرفتار کړي وؤ .

پولیسو د تحریک انصاف د مشر عمران خان اؤ ګڼو نورو مشرانو په ضد هم د نهم مې د پېښو مقدمې درج کړل کړې وې خو عمران خان دریځ لري چې هغه یا د هغه د ګوند نور مشران اؤ فعالان د نهم مې پېښو کې لاس نه لري.

عمران خان تور لګوي چې د نهم مې پېښې د هغه د ګوند په ضد د یو سازش له مخې پلان کړل شوې وې خو حکومت اؤ پوځ وخت په وخت ویلي چې د نهم مې په پېښو کې به د لاس لرونکو سره هیڅ نرمي نه کیږي

د خېبر پښتونخوا په قبایلي ضلعه کورمه کې د مسافرو په ګاډو د وسله والو بریدونو کې د 44 کسانو له وژل کېدو وروسته په دغه سیمه کې فرقه ییز تاوتریخوالی زیات شوی اؤ تېره شپه د کورمې په بیلابیلو سیمو کې د شیعه ګانو اؤ سنیانو تر منځ نښتې هم شوې دي.

د سیمې نه رارسېدلي تازه اطلاعات وایي د وړمې ورځې له خونړۍ پېښې وروسته د جمعې په ورځ د وژل شوؤ کسانو مړي خاورو ته سپارل شوي اؤ تر هغې وروسته بیا په سیمه کې د شیعه ګانو اؤ سنیانو تر منځ حالات خراب شوي دي.

د سیمې نه امنیتي سرچینو وي او اې ډیوه ته ویلي، د جمعې پر ماښام له علیزئ سیمې یو وتلي لښکر ځاي پر ځاي د خلکو کورونو اؤ دوکانونو ته اورونه اچولي په کوزه کورمه کې د شیعه ګانو اؤ سنیانو تر منځ سختې نښتې شوې دي.

په علیزۍ سیمه کې زیاتره د شیعه مسلک وګړي اوسیږي. سرچینې وایي چې په دې نښتو کې دواړو خواوو په یو بل د درنو وسلو ډزې هم کړي .

په سوشل میډیا د دې نښتو په اړه بیلابیلې دعوې مخې ته راغلې دي اؤ ځېنو ټولنیزو فعالانو په تازه نښتو کې د درنې مرګ ژوبلې د اوښتو دعوې هم کړې دي خو سیمه ییزې انتظامیې یا پولیسو ددې دعوؤ پخلی نه دی کړی.

تر دې وړاندې د زیارت- پنجشنبې په ورځ کورمه کې د مسافرو په ګاډو نامعلومه وسله والو ډزې کړې وې چې د مطبوعاتي رپورټونو له مخې 44 کسان پکې وژل شوي اؤ 39 نور ژوبل شوي وؤ. په وژل شوؤ اؤ ژوبل شوؤ کې اکثریت د شیعه مسلک د وګړو ؤ.

په سوشل میډیا خورو شوؤ ویډیو ګانو کې لیدل کیږي چې د جمعې په ماښام یو شمیر کسان وسلو په لاس د کورمې د بګن په بازار کې ګرځي ، خلک منډې وهي اؤ ځاي پځاي اورونه بل دي .

د کورمې مرستیال کمشنر جاوېد مسید برتانوي خبري شبکې بي بي سي ته ویلي چې د سیمې نه وتلي لښکر په بګن سیمه کې ګڼ شمیر کورونو اؤ بازار کې یو شمیر دوکانونو اؤ پټرول پمپونو ته اور ورته کړی دی.

امنیتي سرچېنې وایي په بګن بازار کې د طوري قبایلي لښکر اؤ ځایي قبایلو تر منځ نښتې شوي خو په مقبل اؤ کنج علیزئ اؤ د صدې په ښار کلي اؤ بالشخیلو کې د سنیانو اؤ شیعه ګانو تر منځ نښتې شوي .

د سیمې نه یوې سرچینې ډيوه ته د نوم نه ښودلو په شرط ویلي چې دې نښتو کې تر 15ؤ پورې کسان وژل شوي اؤ ګڼ نور ژوبل شوي دي خو د یادې سرچینې د دعوې تر اوسه هیڅ پخلی نه دی شوی.

د پاړا چنار ځایي خبریال محمد علي طوري امریکا غږ ته ویلي په سیمه کې د دریوؤ ورځو ویر یا ماتم اعلان کړل شوی ، ټول کاروباري مرکزونه اؤ سکولونه تړل شوي دي.

هغه وایي چې په دې پېښې خلک په ویره اخته او غصه اخته کړي ، د ښار مرکزي سړک د ټریفک په مخ تړل شوی اؤ د انټرنیټ اؤ موبایل فون سګنلې هم تړل شوې دي.

په قبایلي ضلعه کورمه کې د اوږدې مودې راهسې په روانو فرقه ییزه نښتو اؤ فرقه ییزه تشدد کې په سوونو کسان وژل شوي دي.

تېره میاشت هم د دې سیمې د کنج علیزئ په مقام د مسافرو په یو ګاډي شوي برید کې تر10ؤ زیات کسان وژل شوي اؤ ګڼ شمیر نور ژوبل شوي وؤ.

تر هغې وړاندې په دې سیمه کې د ځمکمې په شخړه پېل شوې نښتې په فرقه ییزه نښتو بدلې شوې وې چې پکې تر 40 ؤ زیات کسان وژل شوي اؤ نزدې 150 نور ژوبل شوي وؤ.

سږکال د اګست میاشت کې د فرقه ییزه نښتو له امله د بره اؤ کوزې کورمې تر منځ غځېدلې لویه لاره د هر رقم ټریفک لپاره تړل شوې وه ، د پولیسو د وینا له مخې د سیمه ییزې جرګې په هڅو دغه سړک تېره اونۍ یو ځل بیا پرانستل شوی ؤ اؤ د قافلو په شکل پرې ګاډو ته د تېرېدو اجازه ورکړل شوې وه.

په قبایلي چارو نظر لرونکي کار پوهان د کورمې پېښه د فرقه ییزه فساداتو نه زیاته د ځکمې شخړه ګرځوي.

پېښور پوهنتون کې د جرنلزم د څانګې استاد ډاکټر سید عرفان اشرف وایي د کوهاټ نه واخله تر پاړا چنار پورې ټوله سیمه کې سنیان اؤ شیعه ګان اوسیږي اؤ دوي په یو بل تکیه یا انحصار لري.

د هغه په وینا په کال 2018م کې په ایین کې د ترمیم کولو له لارې پخوانۍ قبایلي سیمې په خېبر پښتونخوا صوبه کې ورګډې کړل شوې خو دغلته د لسیزو راهسې روانو د ځکمو شخړو ته هیچا پام ونه ګرځولو.

امریکا غږ سره خبرو کې هغه اندېښنه وښودله چې راتلونکو ورځو کې د ځمکو شخړو کې د افرادو پځای لویې لویې قبېلې یو بل ته راپورته کیدای شي.

د خېبر پښتونخو د کورمې ضلعې پوله د دریوؤ لوریو څخه د افغانستان سره لګېدلې یوه پوله یې د پاکستان سره پیوست ده .

د پاکستان د بشري حقونو خپلواک کمېشن په بلوچستان کې د بلوچ بېلتون غوښتونکو وسله والو ډلو پرضد د عملیاتو پېلولو په حکومتي اعلان ژوره اندېښنه څرګنده کړې او ویلي یې دي چي په هغه صوبه کې دې امنيت د خبرو د لارې راوستل شي.

ځینې سياستمداران وایي په بلوچستان کې بغاوت روان دی خو باید چې رياست د هغې پرشا د وجوهاتو د حل لاره پیدا کړي.

د بشري حقونو کمېشن پخپل بيان کې ويلي "مونږ په ژوره توګه اندېښمن يو، چې حکومت په بلوچستان کې د حل لپاره د زيات قوي پوځي ځواک د کارولو په اړه فکر کوي."

د وي او ای ډيوه سره خبرو کې د پاکستان د بشري حقونو د خپلواک کمېشن عمومي سکتر حارث خليق ویلي چې د پوځي طاقت د لارې د سياسي ستونزو تل پاتې حل نه شي موندل کېدای.

د هغه وینا وه ،د داسې عملیاتو له کبله ولس د بې کچه مشکلاتو سره مخامخ کېږي، او ګرانه وي چې د پوځي عملیاتو په نتیجه کې عام خلک متاثره نه شي.

نوموړی وایي،دا فېصله هم کول ګرانه وي چې څوک په جنګيالي توب کې شامل دي او څوک پکې شامل نه دي؟

کمېشن وايي چې په پوځي عملیاتو د ملکي چارواکو څارنه نه وي نو ځکه پکې بشري حقونه د پښو لاندې کیږي او زياتوي په بلوچستان کې امنيت په داسې مذاکراتو راتللی شي چې ټولې ښکېلې غاړې په کې موجودې وي.

د پاکستان حکومت لا د اېچ ار سي پى د څرګندونو په اړه څه نه دي ويلي.

د پاکستان د بشري حقونو د کمیشن دا بیان له هغې وروسته مخې ته راغلی چې وفاقي حکومت روانه اونۍ په بلوچستان کې د وسله والو ډلو پرضد د کوټلو او پراخو عملیاتو پرېکړه کړې ده.

د نومبر په 19 مه اسلام اباد کې د وزير اعظم شهباز شريف په مشرۍ کې تر سره شوې د اعلا ولسي او پوځي چارواکو غونډې ته په وینا کې شهباز شريف ویلي وو چې د حکومت توجو د ترهګرۍ په ختمولو ده او لومړۍ او اخري کار یې د ترهګرۍ ختمول دي.

په تېرو دوو کلونو کې په بلوچستان کې ناامني خورا زياته شوې ده او په تېرو ورځو کې وسله والو ډلو د صوبې په بېلابېلو برخو کې يوشمېر خونړۍ حملې کړې دي.

پخوانی سنېټر فرحت الله بابر په بلوچستان کې د مرکزي حکومت لخوا د عملیاتو پرېکړه ناسمه او غېر دانشمندانہ فېصله ګرځوي او وايي دا به ډېرې اوږد مهاله پايلې ولري.

ډيوه سره خبرو کې هغه وایي،د بلوچستان بنيادي مسله سياسي ده، هغه انتظامي یا د سيکورټي نه ده.

"که مونږ سياسي مسله په ټوپک سره هوارول غواړو نو دا فارموله چېرې هم کاميابه شوې نه ده، زه عرض کوم چې تاسو دې فېصلې ته بيا کتنه وکړې، هسې نه چې اوس دا کوم حالات په بلوچستان کې دي، دا دومره وران شي چې د قابو نه بهر شي او چرته داسې نه وي چې دا اوبه د سر له پاسه تېرې شي"

د مطبوعاتو ترمخه د تېرې يوې لسيزې راهيسې چې کله د پاکستان او چين ترمنځ د 60ؤ اربه ډالرو د سي پېک په منصوبه کار پېل شوی، نو په بېلابېلو حملو کې د پاکستان دننه نزدې 21 چينايي کار کوونکي وژل شوي دي.

په پاکستان کې د سي پېک لاندې د پروژو لويه برخه په بلوچستان ګوادر کې ده او د پاکستان څخه د ازادۍ لپاره جنګېدونکې بلوڅ وسله والې ډلې دا منصوبې د بلوچانو د وسيلو تروړونکې بولي او ورباندې حملې کوي.

څېړونکي په بلوچستان کې د عملياتو سبب په پاکستان د چين فشار بولي.

د پېښور پوهنتون د جرنلزم استاد اؤ څېړونکی سېد عرفان اشرف ډيوه سره خبرو کې وایي "دا مه هيروئ چې د چين د اړخ نه دا پېشکش چې چين به د پاکستان جواينټ ټاسک فورس جوړوي او کومک به ورکوي، يقيناً د چين د قیادت په پاکستان باندې فشار دی چې ګني دلته د سي پېک لاندې دا کومه سرمایه کاري اوس ممکن ده نو بيا د پاکستان رياست ته دا خطره ده چې دا سرماېه ګذاري به نه کېږي"

په پاکستان کې په دې ورستيو کې په چينايي وګړو شوؤ يو شمېر خونړیو حملو چين وارخطا کړی او له پاکستان نه په پرله پسې توګه د خپلو وګړو د خونديتوب غوښتنه کوي.