د پاکستان وزیراعظم شهباز شریف وایي هیواد یې له اقتصادي سقوط ژغورلی اؤ د پرمختیا لیکې ته یې سم کړی دی.

لندن کې یو مطبوعاتي کانفرنس ته خپله وینا کې ښاغلي شریف ویلي، د آي ایم ایف استازي پخپله لیکلي دي، چې پاکستان د ترقۍ په لوري روان شوی، د ګرانۍ بوج پکې په کمېدو دی اؤ اقتصادي وده پرمخ روانه ده.

د نړیوالې مالیاتي ادارې آي ایم ایف اجراییه بورډ تېره اوونۍ پاکستان ته د 37 میاشتو لپاره د 7 اربه ډالرو د پور منظوري ورکړې وه چې د پاکستان د اسټيټ بینک تر مخه د دغو پيسو نه د وړومبي قسط په توګه یو ارب، 2 کروړه اؤ 69 لکه ډالر اوړمه ورځ پاکستان ته ورکړل شوي دي.

وزیراعظم شهباز شریف وویل د سعودي عرب، متحده عرب امارات اؤ چین مرستې که نه وای نو پاکستان ته به د آي ایم ایف د پور دا پروګرام نه ؤ ترلاسه شوی.

وزیراعظم د پاکستان د پوځي سرلښکر ستاینه هم وکړه اؤ وي ویل چې آي ایم ایف نه د پور پروګرام ترلاسه کولو کې د پوځ سر لښکر هم مهم کردار لوبولی دی.

هغه هیله وښودله چې دا به د آي ایم ایف څخه د پور اخستو وروستی پروګرام ثابت شي.

پروسکال داسې ګنګوسې راپورته شوې وې چې ګنې پاکستان به په اقتصادي توګه سقوط ورکړي خو بیا تېرکال د جولاي میاشت کې آي ایم ایف پاکستان سره د پور په تړون اتفاق وکړو اؤ داسې د اقتصادي سقوط ګواښ پشا شو.

د آي ایم ایف اؤ پاکستان تر منځ د پور له تړون وروسته هم د پاکستان وزیراعظم شهباز شریف ویلي وؤ دا باید د پاکستان له لوري آي ایم ایف څخه وروستی د پور پروګرام وګڼل شي.

اقتصاد پوهان وايي د اي ایم ایف له خوا ددې قرضې لپاره اېښودل شوي شرطونه ډير ګران دي او د دې عملي کولو سره به په پاکستان کې ګراني سېوا شي.

اقتصاد پوهان وايي په پاکستان د پورونو د پيسو سره د سود بيرته ورکولو موده رانزدې ده، پاکستان دا وخت د زیاتو پورونو د بوج لاندې دی خو بيا هم د پور د پاسه نور پورونه اخلي ځکه چې بله لار هم نه ويني.

ښاغلي شهباز شریف وویل له سیاسي ثبات پرته اقتصادي ثبات نه شي راتلی اؤ پاکستان ته به د اقتصادي ثبات لپاره د ټیکسونو جال پراخول وي.

هغه وویل عام وګړی د تېرو اویاؤ کالو راهسې قربانۍ ورکړي خو د اقتصاد د پیاوړتیا لپاره اوس وخت رارسیدلی دی چې اشرافیه قربانۍ ته راوړاندې شي.

د پاکستان سټېټ بینک وایي روان مالي کال پاکستان د قرضو د ستنولو په مد کې 26.5 اربه ډالرو ته اړتیا لري او د یاد بینک په وينا امکان دی چې په دې ترڅ کې د 12.3 اربه ډالره قرضو موده وغوځولی شي.

تر دې وړاندې د خزانې وزارت د قامي اسمبلۍ قايمه کمیټې ته ویلي وو په راتلونکو پینځوؤ کالو کی پاکستان ته 100 اربه ډالره قرضې واپس کول یا ستنول دي.

خو مالیاتی اداره اي ایم ایف وایي په روان کال 2024 کې په قامي پرمختیا کې 2.4 فیصده ښه والی راغلی، د ګرانی رفتار کم شوی او د غیر ملکي زرمبادلې ذخیره کې استحکام لیدل کیږي، پوهان وایي پاکستان له به اقتصادي اصلاحات عملي کول وي.

نړيواله مالياتي اداره وايي پاکستان له به د ټېکسونو جال خورول، په سرکاري ادارو کې اصلاحات کول او د سرمايه کارۍ په لار کې د پرتو خنډانو لرې کولو ترڅنګ د بجلۍ په څانګه کې خساره راکمول وي۔

خو اقتصادي پوهان وايي که حکومت نور ټېکسونه ولګوي نو دې سره به په ولس د ګرانۍ بوج زيات شي.

د افغانستان سره په پوله پرته د خېبر پښتونخوا قبایلي ضلعه باجوړ کې د پولیسو په ګاډي بمي برید شوی چې د چارواکو په وینا درې پولیس پکې ژوبل شوي دي.

د باجوړ خار د پولیسو ډي ایس پي عبدالعزیز خان رسنیو ته ویلي دا چاودنه د خالي - شنبې په ورڅ د ښار سره نزدې په بهاي چینه سیمه کې د لویې سم تاڼې د ایس ایچ او شاه پور خان په ګاډي شوې ده.

هغه ویلي چاودنه هغه مهال شوې چې پولیسو په ګاډي کې د معمول ګزمه یا ګشت کولو .

د پولیسو وینا ده چې چاودیدونکي مواد د سړک پغاړه د پولیسو ګاډي ته اېښودل شوي وؤ.

ډي ایس پي عبدالعزیز ویلي په چاودنه کې ایس ایچ او شاه پور خان ته کوم زیان نه دی رسیدلی خو درې نور پولیس ژوبل شوي چې د علاج لپاره د خار هسپتال ته رسول شوي دي.

له پېښې وروسته په ګڼ شمیر عسکر سیمې ته رسیدلي اؤ د لټونې عملیات یې پیل کړي دی.

په سمدستي توګه د دې چاودنې ذمه واري چا پغاړه نه ده اخستې خو تر دې وړاندې چې نزدې وختونو کې باجوړ کې په امنیتي ځواکونو،سیاسي اؤ قامي مشرانو څومره بریدونه شوي هغې کې د زیاترو ذمه واري داعش اؤ وسله والې ډلې ټي ټي پي پغاړه اخستې ده.

په باجوړ اؤ نورو قبایلي ضلعو کې په دې وروستیو کې په پولیسو اؤ نورو امنیتي ځواکونو بریدونه چټک شوي اؤ د ستمبر په ۱۲مه نیټه د باجوړ خلکو سیمه کې د ناامنۍ په ضد دوه ورځنی احتجاج هم کړی ؤ.

احتجاج کوونکي د باجوړ او دير په لويه لاره ناست وؤ اؤ په سیمه کې یې د امن پځای کولو غوښتنه کوله.

دا احتجاج له هغې وروستو پېل شوی ؤ چې په باجوړ کې په څلیریشتو ساعتو کې دننه په دريوؤ بريدونو کې دوه امنيتي عسکر او يو د پوليو رضا کار ووژلی شول اؤ پينځه عسکر ژوبل شوي وو۔

په کورمه کې د انتظامیې مشر ډیپټي کمېشنر جاوید مسید وايي، نن په نهمه ورځ اوربند وشو او مورچې خالي کړل شوې او د علاقې امنیت پولیس او امنیتي ځواکونو ته وسپارل شو. د ضلعې روغتیا څانګه وايي نښتو کې 50 کسان وژل شوي او 120 زخمیان دي.

په کورمه قبایلي ضلعه کې د روانو فرقه یزه خونړیو نښتو په بشپړه توګه د ودرولو لپاره د مشرانو په منځګړیتوب هڅې روانې دي.

د انتظامي او پولیس چارواکو په وینا، په کوزه کورمه کې اوربند ترسره شوی، خو په نورو سیمو کې د اوربند لپاره خبرې روانې دي.

د امنیتي چارواکو په خبره، دا مهال بره او منځنۍ کورمه کې نښتې روانې دي، چې له امله یې دوه کسان وژل شوي او ۱۷ نور ټپیان شوي دي.

د روغتیايي چارواکو په وینا، په تېرو اتوؤ ورځو کې د نښتو پرمهال تر دې دمه ۴۸ کسان وژل شوي او ۱۱۵ نور ټپیان شوي دي.

د نښتو له کبله کورمه ضلعه کې د خلکو ژوند سخت اغېزمن شوی او د امنیت وضعیت مخ په خرابېدو دی.

یو ځايي خبریال، ناصر حسین وي او اې ډيوه وویل چې پرون راهیسې حکومتي او پوځي چارواکو د اوربند هڅې پیل کړې دي او د جګړې په سیمو کې امنیتي عسکر ځای پر ځای شوي دي.

هغه زیاته کړه چې نښتو د کورمې ټولې د تګ راتګ لارې تړل شوې دي، او بازارونه او مارکېټونه بند دي.

خلکو ته د خوراکي موادو او نورو ضروري شیانو رسېدنه ډېره محدوده شوې ده، او په سیمه کې د ژوند چارې ټکنۍ شوي دي.

د سیمې یو مدني فعال، ندیم حیدر طوري، وویل چې په کورمه کې د روانو نښتو له کبله د خلکو ژوند تقریباً شل شوی دی.

هغه زیاته کړه چې د نښتو له امله د خلکو ستونزې ورځ تر بلې زیاتېږي، او په خاصه توګه د انټرنیټي خدماتو ځنډول هم د سیمې خلکو لپاره د نورو مشکلاتو لامل شوی دی.

د کوهاټ ډویژن کمېشنر، متصم بالله، رسنیو ته ویلي چې دواړه ډلې اوربند ته راضي شوې دي، او په کوزه کورمه کې مورچې خالي شوې دي، کومې چې اوس امنیتي ځواکونو ته سپارل شوې دي.

هغه زیاته کړې چې د سیمې مشران نورو لرې پرتو سیمو ته تلي دي، او تمه ده چې تر نن ماښام پورې به په ټوله کورمه ضلعه کې اوربند پرځای شي.

کمېشنر ویلي، کله چې په ټوله ضلعه کې اوربند ترسره شي، نو د تګ راتګ لارې او بند بازارونه به بېرته پرانیستل شي، او سیمه به د عادي حالت په لور بیرته راوګرځي.

په کورمه کې دا فرقه ېیزې شخړې له اوږدې مودې راهیسې د سیمې د امنیت پر وړاندې یو لوی ګواښ بلل کېږي.

په پرله پسې روانو دې نښتو کې تر اوسه په لسګونو خلک وژل شوي دي.

ځايي خلک غوښتنه کوي حکومتي چارواکي دې هڅه وکړي چې د دواړو ډلو تر منځ تل پاتې امن ته د رسېدو لپاره موثرې لارې چارې پیدا کړي، ترڅو په راتلونکي کې د دې ډول نښتو مخنیوی وشي.

د پاکستان د سیند صوبې د حیدر اباد ښار نه د پولیو یوه بله پېښه مخې ته راغلې ده چې دې سره روان کال په پاکستان کې د پولیو مخې ته د راغلو پېښو شمېره 24 ته رسېدلې ده.

په نزدې وختونو کې د حیدر اباد نه دا د پولیو دویمه پېښه ده چې مخې ته راغلې ده ، تر دې وړاندې په اګست میاشت کې هم د حیدر اباد څخه د پولیو یوه پېښه مخې ته راغلې وه.

د پولیو د مخنیوي لپاره د نیشنل ایمرجنسي اپریشن سینټر ویاندې عایشه فاروق ویلي، دا پولیو دا تازه پېښه د سیند حیدر اباد ضلعه کې مخې ته راغلې اؤ وایي دغلته د 29 میاشتو یو ماشوم ته د پولیو وایرس ورپورې کېدو پخلی شوی دی.

ددې پېښې سره سږ کال د سیند صوبې نه د پولیو مخې ته د راغلو پېښو شمېره پینځوؤ ته رسېدلې ده.

عایشه فاروق پخپل بیان کې ویلي، د پولیو وایرس د مخنیوي لپاره یوه اړخیزه تګلاره تیاره کړل شوې ده اؤ کومې ضلعې چې د پولیو په حواله زیاتې خطرناکې دي هلته ماشومانو ته د پولیو نه د خوندیتوب د څاڅکو رسولو لپاره ځانګړي ګامونه اخستل کیږي.

تر دې دوه ورځې وړاندې د خېبر پښتونخوا په کوهاټ سیمه کې هم د پولیو یوه پېښه مخې ته راغلې وه اؤ دغلته د ۱۰ میاشتو یوې ماشومې ته د پولیو وایرس ورپورې کېدو پخلی شوی ؤ.

پاکستان کې د روان کال په مهال د پولیو د رامنځته شوؤ پېښو شمېره 23 ته رسېدلې ده په دې کې تر ټولو زیاتې 15 پېښې له بلوچستان،پینځه له سیند،دوه د خېبر پښتونخوا، یوه له پنجاب اؤ یوه له اسلام اباد رپورټ شوې ده.

د پاکستان پولیو پروګرام په دې وروستیو کې له 9م تر 13م ستمبر پورې په 115 هغو ضلعو کې د پولیو په ضد کمپاین چلولی ؤ چې د پولیو په حواله زیاتې خطرناکې شمیرل کیږي.

د پولیو پروګرام له مخې په دې کمپین کې درې کروړه اؤ 25 لکو ماشومانو ته د پولیو نه د خوندیتوب څاڅکي ورکړل شوي وؤ.

د خېبر پښتونخوا د قبایلي ضلعې بر جنوبي وزیرستان په مکین سیمه کې د پوځې قلعې مخې ته ولسي پرلت نن په دړیمه ورځ هم دوام لري.

د احتجاج برخه وال غوښتنه کوي چې د امنیتي ځواکونو عملیاتو کې دې بې ګناه خلکو ته زیان نه رسول کیږي او د دوی ژوند او مال دې خوندي کړل شي.

د سیمې خلکو دا احتجاج وروسته له هغې پیل کړی چې دوه ورځې وړاندې په تنګي بودینزی او بندخېل سیمو کې امنیتي ځواکونو د وسله والو پرضد عملیات کړي وؤ خو ځايي خلک وايي د عملیاتو پرمهال د ځايي ولس کورونه په نخښه کړل شوي دي.

‎ددې پېښې وروسته، په زرګونو خلکو په مکین کمرشل مارکیټ کې ټول دوکانونه وتړل او لومړی یې هلته احتجاج وکړو او بیا یې په اشکرکوټ سیمه کې د پوځي چاوڼې مخې ته احتجاجي پرلت پیل کړو چې پکې د علاقې په زرګونه خلک ګډون کوي.

‎د سیمې یو اوسېدونکي، رحمت شاه عبدلي وي او اې ډيوه ته وویل"موږ ترهګر نه یو، بلکې عام خلک یو. موږ غواړو چې په امن او سکون کې ژوند وکړو، خو دلته زموږ ژوند په جهنم بدل شوی دی".

مکین هغه سیمه ده چې د ۱۵ کلن راه نجات پوځي عملیاتو پرمهال د هر قسمه ناامنۍ څخه پاکه ګرځول شوې او تر کډړالۍ وروسته خلکو پکې کاروبارونه پرانستي دي .

‎په احتجاجي پرلت کې شاملو مشرانو د امنیتي ځواکونو پر عملیاتو سختې نیوکې وکړې.

ملک سعید انور، چې د پرلت یو مخکښ دی، په خپلو خبرو کې وویل "موږ د ترهګرۍ پر وړاندې د عملیاتو ملاتړ کوو، خو دا عملیات باید داسې ترسره شي چې بې ګناه خلک پکې زیانمن نه شي".

‎شیرپاو ایډوکیټ هم په خپلو خبرو کې وویل چې حکومت باید د ترهګرو پر وړاندې پرته له توپیر عملیات وکړي، خو دې سره سره باید د سیمې خلک په خوندي توګه وساتل شي.

هغه زیاته کړه چې"دلته د عامو خلکو ژوند سخت خراب شوی دی. زموږ حکومتي مشران او د هغوی ماشومان په اسلام آباد او لاهور کې په ارامۍ سره ژوند کوي، خو موږ ته دلته د ډالرو په خاطر جنګ راپرېښودل شوی دی.

‎په مکین او شاوخوا سیمو کې تېره شپه شوې ګولۍ بارۍ په خلکو کې ویره او تشویش خپور کړی دی.

د سیمې خلک وایي چې ددې پېښې وروسته د دوی ماشومان او ښځې ډېر وېرېدلي او د عادي ژوند کولو توان یې له لاسه ورکړی دی.

‎د پي ټي ایم فعال، عالمزیب محسود، په دې اړه وویل "په تېرو څو میاشتو کې د داسې پېښو زیاتېدو له امله خلک د ریاستي ادارو پر وړاندې بې باوره شوي دي.

‎احتجاج کوونکي لومړی په مکین کمرشل مارکیټ کې راټول شول، خو وروسته یې پرلت د آشکر کوټ بریګېډ دفتر مخې ته یوړو اؤ هلته یې د امنیتي ځواکونو سره خبرې پیل شوې.

‎تر اوسه د حکومت یا امنیتي ځواکونو له خوا په رسمي توګه کوم بیان نه دی ورکړل شوی، خو ځایي چارواکو ویلي چې د احتجاج کوونکو سره خبرې روانې دي او د دوی غوښتنې اورېدل شوې او زر به دا ستونزه هواره کړي.

شمالي وزیرستان کې د وژل شوي تن جسد سره ولسي احتجاج:

بل لوري د شمالي وزیرستان مرکز میرانشاه کې ځايي خلکو د یو تن د جسد سره احتجاج پیل کړی چې د وژنې تور یې په امنیتي ځواکونو پورې کوي .

پولیس وايي دا پېښه پرون د جمعې په ورځ د میرانشاه په انغر سیمه کې شوې ده.

ځايي خلک وايي پرون په علاقه کې ځايي خلکو د ناامنۍ په تور حکومت ته تسلیم شوي کسان ګیر کړي چې بیا وروسته پوځ د دغه کسانو د غوښتلو په سر په ځايي خلک ډزې کړي چې پکې یو تن مړ او څلور ژوبل شوي.

د پاکستان پوځ دغه تور ته څه ځواب نه دی ویلی خو دې نه وړاندې په پوځ دغه شان تورونه لګول شوي چې بیا د خبرو د لارې حل کړل شوي دي .

‎د کارپوهانو په وینا، حکومت او امنیتي ځواکونه باید په خپلو عملیاتو کې لا ډېر احتیاط وکړي او داسې ګامونه واخلي چې بې ګناه خلک د ترهګرۍ پر وړاندې جګړه کې قرباني نه شي.

‎خبریال ناصر داوړ ډیوه سره خبرو کې وایي،د راه نجات عملیاتو وروسته، خلکو تمه لرله چې سیمه به له هر ډول ترهګرۍ پاکه وي، خو ددې ډول پېښو بیا بیا تکرار خلک ناهیلي کوي او هغوی په حکومت باندې اعتماد له لاسه ورکوي.