څېړونکي: یورپ نشي کولی د اوکراین د امنیت په ضمانت کارۍ کې د امریکا ځای ونیسي

فریدرېش مېرز، چې د جرمني په وروستیو انتخاباتو کې یې مسیحي ډېموکرېټ ګوند لویه کامیابي حاصله کړه او اټکل کیږي چې هغه به د جرمني آینده وزیراعظم وي، ویلي چې یورپ شاید یو "آزاد" دفاعي صلاحیت رامنځ ته کړي، ځکه امریکا د یورپ د برخلیک په اړه، "تر ډېره حده لاتعلقي" ښودلې ده.

د یورپ د هر ډول نوي دفاعي میکانزم وړومبۍ ترجیح به د اوکراین تحفظ وي، کوم چې دا څلورم کال دی چې د روس د پوځي یرغل مقابله کوي.

اوکراین چې تر اوسه هم د روس په مقابله کې ولاړ پاته دی، لویه وجه یې د امریکا غټه پیمانه پوځي مرستې وې چې د مخکېني صدر جو بایډن له خوا اوکراین ته ورکړل شوې. د امریکا نوی صدر، ډانلډ ټرمپ، ویلي چې هغه غواړي دا جنګ ختم کړي او د واشنګټن د هغو پېسو بېرته معاوضه واخلي کوم چې اوکراین ته یې ورکړي دي. د ټرمپ انتظامیې په دې بنیاد د اوکراین نه غوښتنه کړې چې امریکا ته دې د هغه هېواد قدرتي وسایلو (منرالونو) ته د رسایي اجازه ورکړي، ځکه امریکا د اوکراین په دفاع کې تر اوسه په لسهاوو بلینه ډالر لګولي دي.

د وي او اې روس څانګې، د څېړونکو نه دا پوښتنې کړي چې آیا یورپي ملکونه دا توانایي لري چې د اوکراین سره هم په پوځي او هم په اقتصادي برخو کې امداد وکړي چې اوکراین هم وکړی شي د روس مقابله جاري وساتي او هم خپلې تباه شوې اډانې بیامرمت کړي.

په سرښار کیېف کې د ټېرډ سېکټر انالېټیکل سنټر مشر، اندري زولوتارېف، وایس اف امریکې ته وویل چې د امریکا پوځي امداد د اوکراین دفاع دپاره په بې مثاله توګه اهم دی.

هغه زیاته کړه: "په خاص ډول، امریکا د وسلو عظیمې ذخیرې لري، هغوی د ډېرو اهمو استخباراتي معلوماتو سپلائیر دي. ټول یورپي ملکونه چې راغونډ کړې، د امریکا په شان سټلایټ ګروپنګ نلري. د دې نه علاوه، امریکا د اوکراین دپاره بېحده مهم او په واقعي طور بې بدیله وسلې لري چې هغه پاټريئیت [میزائیل دفاعي] نظام، اټاکمز [لېرې واټن ویشتونکي ګائیډډ میزائیلې] او هېمراس [د څو راکټونو د ویشتلو نظام] دي، او همدا ډول د بکتربند ګاډو دپاره پرزې او د توپونو نظامونه او نور زیاتې وسلې لري. دا په هېڅ قسم نظراندازه کېدلی نشي."

زولوتارېف وایي، که څه هم یورپ پرمختللې وسلې او نور پوځي آلات جوړوي، مګر ټوله یورپي اتحاد جمع برطانیه، کولای شي صرف یوه برخه د هغو مرستو ډکه کړي چې د امریکا د مرستو اودرېدلو په صورت کې به د اوکراین د لاسه ولاړ شي.

هغه وویل: "د هغو [اروپایانو] هلې ځلې دا منفي اثر یو څه کمزوره کولی شي، مګر د ناوړه نتایجو مخه به ونشي نیولی. دا به صرف د هغې خاتمې رارسېدل وځنډوي چې مخنیوي یې نشي کېدلی. یورپ اوس مهال په بهترینه اقتصادي او پوځي حالت کې ندی."

یو پخوانی وکیل او د بشري حقونو روسی فعال، مارک فیجن، چې په جلا وطنۍ کې ژوند کوي، د وي او اې سره په یوه مرکه کې وویل چې که څه هم یورپ کې د برطانیې او فرانس په شمول دوه اېټمي طاقتونه شامل دي او په مجموعي توګه د روس په نسبت دولتمند دي، خو د یورپ پوځي طاقت په دې کمزوری دی چې "یو واحد وجود" ندی.

د مارک فېجن وینا ده: "د امریکا طاقت په دې کې دی چې هره فیصله کوي، نو په مرکزي توګه یې کوي، چې بیا په مسلسل ډول عملي کيږي. د یورپ طاقت پاشلی دی... د دې نه علاوه، په یورپي ملکونو کې سیاسي حالات د کشیدګۍ ښکار دي... دا ټول د دې سبب کیږي چې اروپایان په اغېزمنه توګه خپلې بالادستۍ استعمالې نشي کړی."

د اوکراین بیا رغونه

څېړونکي په دې باور دي چې د جنګ نه پس د اوکراین بیا جوړول به بالاخره د یورپ په خصوصي سرمایه کارۍ ترسره شي. د ځینو اندازو ترمخه، په دې بیارغونې به د ۵۰۰ بلینو ډالرو نه واخله تر دوه ټرېلین ډالرو پورې پیسې لګول وي. خو هرڅومره چې جنګ غځول کیږي، هماغومره به د اوکراین د بیارغونې لګښتونه هم درانه کیږي. دا یوه پوښتنه لا بې جوابه پاته ده: څوک به دا پیسې ورکوي؟

اقتصاد پوه، الېکسي بائیر وایي: "په نظریاتي توګه خو په کار ده چې د روس پیسې ولګول شي. په کار ده چې ځیني قسمه معاوضې وي، او یا هم ځیني ټېکسونه، لکه د روس په برامداتو ټېکس، د تېلو، ګېسو او منرالونو په برامداتو ټېکسونه."

خو بائیر وي او اې ته دا هم وویل، د دې امکان نه لیدل کیږي چې د روس حکومت دې داسې څه وکړي. د بائیر په باور، روس کې هر قسمه حکومت، "حتی د پوټین نه پس که کوم حکومت وي، هغه به هم اوکراین ته پخپله رضا د معاوضو په ورکولو اتفاق ونکړي."

د روس اثاثې په غربي بنکونو کې منجمدې پاته دي – په شمول د لسهاوو بلین ډالر د خارجي کرنسۍ په شکل او د روس د مرکزي بنک د سرو زرو ذخیرو په شکل – او کیدای شي هغه د اوکراین په بیا رغولو ولګول شي، مګر ددې دپاره به د روس اثاثې ضبطول وي.

ډېری څېړونکي وایي چې نه به د امریکا حکومت او نه یورپي حکومتونه داسې څه ګام واخلي، که څه هم په مطبوعاتو کې د دې په اړه تاوده بحثونه شوي دي.

په برنارډ کالج کې د سیاسي علومو پروفېسر، الېکزنډر کولي وایي: "اثاثې منجمد کول یو څه دي، او د اثاثو بالکل ضبط کول یا قبضه کول، بل څه دي... فکر کوم د ټرمپ انتظامیه به د روسي اثاثو د قبضه کولو طرفداره نه وي، په خصوص دا چې غواړي جنګ ختم کړي، او د روس یوه اهمه مطالبه د هغوی د اثاثو غیرمنجمد کول او د پابندیو لېرې کول دي."

په نیویارک کې د یورېشیا ګروپ په نوم د سیاسي خطرو د سلا مشورو ډلې مشر کلېف کوپچان هم په دې اتفاق لري چې یورپ به د روسي اثاثو د قبضه کولو ملاتړ ونکړي.

هغه وایي: "زه فکر کوم اروپایان به د دې نظر مخالف پاته شي چې د اثاثو په باب دې عالمي قواعد مات کړی شي، او هغوی دا وېره لري چې روس به، لکه څنګه چې زه خیال کوم، د یورپي حکومتونو او غربي خصوصي شرکتونو اثاثې قبضه کړي."

که څه هم د اوکراین صدر ولودیمیر زېلنسکي او نورو مختلفو اروپایي چارواکو د اوکراین د بیارغونې دپاره د یو مارشال پلان غږ کړی دی، مګر کوپچان وایي چې امریکا به په داسې یوه منصوبه کې هغسې برخه بیا وانخلي لکه څنګه چې د عالمي جنګ نه پس یې د اروپا د بیاجوړولو په مارشال پلان کې برخه اخېستې وه.