د خیبر پښتونخوا په قبایلي ضلعه شمالي وزیرستان کې د امنیتي ځواکونو اؤ وسله والو تر منځ نښته کې یو عسکر وژل شوی اؤ د نامعلومه وسله والو په برید کې د نیشنل بینک منېجر وژل شوی اؤ دوه نور مامورین ژوبل شوي دي.

د سیمې د امنیتي چارواکو په وینا د افغانستان د پولې تر څنګ د شمالي وزیرستان د خړ کمر په سیمه کې د امنیتي ځواکونو او وسله والو ترمنځ نښته شوې چې یو عسکر پکې وژل شوی.

سرچینې وایي دغلته د وسله والو سره نښته کې د وژل شوي پاکستاني عسکر پېژندګلو د عاقب خان په نوم شوې ده.

د سرچینو وینا ده چې په خړ کمر سیمه کې په امنیتي ځواکونو له شوي برید وروسته وسله وال له سیمې تښتېدلي اؤ امنیتي ځواکونو د هغوي لټون پيل کړی دی.

په سمدستي توګه ددې برید ذمه واري چا نه ده قبوله کړې.

په شمالي وزیرستان کې تر دې پېښې وروسته د نیشنل بینک د یو منېجر په ګاډي وسله والو ډزې کړي چې پکې د بینک منېجر په ځای وژل شوی او د بینک دوه نور مامورین ژوبل شوي دي.

پولیس وايي، دا پېښه تېره ورځ د میرعلي په بازار کې شوې ده.

د معلوماتو له مخې، د نیشنل بینک وژل شوی منېجر اکبر زمان د بنو سیمې اوسېدونکی و اؤ د میرانشاه په بینک کې یې دنده ترسره کوله.

د پولیسو په وینا تېره ورځ هغه د ډیوټۍ له پای ته رسولو وروسته د بینک دوؤ نورو ملګرو سره یو ځای بنو ته روان و چې په میرعلي بازار کې د وسله والو له لوري د هغوي په ګاډي برید وشو.

د میرعلي پولیس چارواکو په وینا، بریدګر وړاندې نه په کمین کې ناست وو او د بینک د کارمندانو پر ګاډي یې ناساپي ډزې وکړې.

په دغه پېښه کې اکبر زمان پر ځای ووژل شو او د بینک دوه نور کارمندان ژوبل شوي چې سمدستي نژدې روغتون ته انتقال کړای شول.

پولیس زیاتوي چې د پېښې په اړه د وژل شوي تن کورنۍ لا کومه دعوه نه ده کړې، خو پولیسو پلټنې پیل کړې دي.

د پېښې مقدمه د ترهګرۍ پر ضد د پولیسو ځانګړي څانګې ته لیږل شوې ده.

په شمالي وزیرستان کې له تېرو لسو کلونو راهیسې د ضرب عضب عملیاتو باوجود، د هدفي وژنو لړۍ دوام لري.

د پښتون ژغورنې غورځنګ (پي ټي ایم) او د شمالي وزیرستان اتمانزئ جرګه وايي، د ضرب عضب عملیاتو وروسته په سیمه کې نژدې ۸۰۰ کسان په هدفي بریدونو کې وژل شوي دي، خو حکومت تر اوسه دا شمېرې نه دي تایید کړې. سږ کال هم تر دې دمه په سیمه کې ۴۵ کسان په هدفي پېښو کې وژل شوي دي.

په ملګرو ملتونو کې د پاکستان ځانګړي استازي منیر اکرم یو ځل بیا ویلي، ترهګري په افغانستان کې دننه او له دې هېواده بهر سیمې او نړۍ ته یواځینی تر ټولو سنګین خطر دی او وایي ټي ټي پي په یوه لویه نړیواله ترهګره ډله بدلېدونکې ده چې اوس له خپلواکي غوښتونکو تنظیمونو لکه "مجید بریګېډ" سره هم همږغي لري.

«مجید بریګېډ» د خپلواکي غوښتونکي تنظیم بلوچستان لیبرېشن آرمي (بي ایل اې) څانګه ده چې د پاکستاني پوځ په ضد یې له معدني وسایلو ډک بلوچستان کې د نورو بریدونو تر څنګ له تېرو څو کلونو راهیسې د ځانمرګو بریدونو لپاره جوړه کړې او په اګست میاشت کې یې د رپوټونو له مخې په بېلابېلو بریدونو کې شاوخوا 70 کسان وژلي او په دغو بریدونو او د پوځ په ځوابي عملیاتو کې یې د یوې ښځې په ګډون 10 ځانمرګي بریدګر وژل شوي وو.

د ملګرو ملتونو امنیت شورا د ستمبر پر 18مه د افغانستان په اړه ځانګړې غونډه را بللې وه، چې پکې په دې هېواد کې د طالبانو تر واکمنۍ لاندې تر پخوا د امن راتګ ته هم اشارې وشوې خو هغه نړیوالې اندېښنې هم یاده شوې چې وایي بهرنۍ ترهګرې ډلې اوس هم په دې هېواد کې فعاله دي.

د پاکستان ځانګړي استازي منیر اکرم د ملګرو ملتونو د بندیزونو د څارنې ډلې د جولای میاشتې رپوټ ته اشاره وکړه چې پکې ویل شوي وو القاعده، داعش او ټي ټي پي بهرنۍ ترهګرې ډلې نه یواځې په افغانستان کې موجودې دي او خوندي پناه ځایونه لري بلکې "د طالبانو حکومت یې تحفظ کوي".

منیر اکرم په خپلو خبرو کې وویل، ټي ټي پي د پاکستان لپاره د ځانګړې اندېښنې وړ وسلواله ډله ده او وایي باید د سیمې او نړۍ لپاره هم د اندېښنې وړ وي چې د ده په وینا اسلام اباد دې ډلې ته "فتنه الخوارج" وایي:

"ټي ټي پي له شاوخوا 6000 جنګیالیو او 50,000 د کورنیو له غړو سره دا وخت په افغانستان کې تر ټولو لویه ترهګره نومول ډله ده".

د پاکستان چارواکو د 2024م کال په پیل کې هم دعوه کړې وه چې په افغانستان کې د ټي ټي پي وسلوالې ډلې تر شپږ زره زیات وسلوال دي او په تېره جولای میاشت کې ملګرو ملتونو هم په خپل رپوټ کې دا خبره تایید کړې وه، خو د طالبانو حکومت دا تورونه رد کړي او وایي په هېواد کې یې هیڅ بهرنۍ ترهګره ډله جنګیالي او فعالیت نه لري.

منیر اکرم د امنیت شورا غونډې ته د بل هر هېواد تر استازي ډېر په افغانستان کې د امنیتي حالاتو په اړه اندېښنه ښکاره کړه او د ټي ټي پي او داعش خراسان په ضد یې د طالبانو د حکومت اقدامات ناکامه او ناکافي وبلل.

پاکستاني سفارتکار په افغانستان کې د وسلوالو لاس ته د امریکایي وسلې د ورتګ په اړه د خپل هېواد د چارواکو خبره تکرار کړه او ویې ویل د ټي ټي پي وسلوالو ته د طالبانو حکومت هغه وسله ورکړې ده چې په دې هېواد کې د بهرنیو ځواکونو له وتلو وروسته پاته شوې ده:

"دې [ټي ټي پي] ته د پاکستان پولې ته نیزدې خوندي پناه ځایونه ورکړل شوي او ټي پي‌ پي له هغه ځایه تقریباً هره ورځ د پاکستان خلاف حملې ترتیبوي. په سلګونو پاکستاني پوځیان او ملکي وګړي شهیدان کړی شوي دي".

د 2021م کال په اګست کې چې طالبان د وسلو په زور پر افغانستان واکمن شول پاکستان یې هرکلی کړی وو او د هغه وخت وزیراعظم عمران خان طالبانو ته په اشارې ویلي وو چې "د غلامۍ زولنې یې ماتې کړې" او بیا یې د خپل حکومت تر ختمېدو پورې له نړیوالو غوښتل چې د طالبانو له حکومت سره اړیکې جوړې کړي.

خو د تحریک انصاف له حکومت را وروسته د مسلم لیګ ن په مشرۍ د شهباز شریف د تېر او اوسني حکومت اړیکې د طالبانو له حکومت سره د ټي ټي پي پر سر ښې نه دي او بیا بیا یې پر "ډیورنډ کرښه" د طالبانو له سرحدي پولیسو سره د امنیتي ځواکونو شخړې شوې دي.

منیر اکرم وویل حکومت یې "قوي ثبوتونه" لري چې د طالبانو د حکومت عناصر له پولې پورې غاړه د ټي ټي پي په لږ تر لږ ځینو اوښتنو او بریدونو کې مرسته کوي خو دغه عناصر یې په نامه یاد نه کړل:

"د لنډمهالي افغان حکومت له تحفظه په خوند اخیستلو، ټي ټي پي د نورو هغو ترهګرو ډلو لپاره د چترۍ تنظیم په توګه را مخې ته کېږي چې هدفونه یې د افغانستان د نورو ګاونډیانو ناارامه کول دي".

د ملګرو ملتونو د عمومي‌ مشر استازې روزا اوتنبایوا د امنیت شورا غونډې ته وویل،‌ د طالبانو په واکمنۍ کې د وسلوالو شخړو له ختمېدو سره مثبتې سولې ته فرصت برابر شوی، خو وایي نړیواله ټولنه له افغانستانه د ترهګرۍ د را څرګندېدو په اړه د واکمنو چارواکو له انکار سره سره "معقولې اندېښنې" لري.

روزا اوتنبایوا په کابل ښار او دایکنډي ولایت کې د ستمبر په میاشت کې دوو بریدونو ته اشاره کړې او ویلي یې دي چې په افغانستان کې دننه د ترهګرۍ خطر لا هم نه دی ختم شوی. په دغو بریدونو کې لږ تر لږه 21 کسان وژل شوي وو او د دواړو ذمه واري داعش خراسان منلې وه.

د روس نایب وزیراعظم الېکسي اوورچک ویلي هېواد به يې په بریکس تنظیم کې د پاکستان د شاملېدو حمایت کوي.

د پاکستان د دوه ورځني سفر په مهال اورچک د پاکستان نایب وزیراعظم او خارجه وزیراسحاق ډار سره په اسلام اباد کې د شورو، چهارشنبې، په ورځ مشترک خبري کانفرنس ته په برېکس کې د شمولیت دپاره د پاکستان د خواست په اړه د یو سوال په جواب کې وویل روس به د پاکستان د غړیتوب حمایت کوي.

برېکس یا بي ار سي اېس د نړۍ د پرمختګ کوونکو ملکو تنظیم دی چې په کې برازیل، روس، هندوستان، چین او جنوبي افریقا شامل هېوادونه دي.

تېر کال برېکس سعودي عرب، ایران، ايتوپیا، مصر، ارجنټینا او متحده عرب اماراتو ته په تنظیم کې د شمولیت بلنه وکړه. تنظیم وايي په زوړ نړیوال نظام کې بدلون غواړي.

د اوورچک د سفر په مهال دواړو ملکونو دوه اړخیزه تجارت په زیاتولو او د بېنکونو په لېن دېن کې خنډان د لرې کولو په موضوع هم خبرې وکړې.

اوورچک وویل د روس وزیراعظم میخایل ميشتوټېن به د شېنګايي کواپرېشن ارګنایزېش یا اېس سي او په غونډه کې شرکت کوي چې اسلام اباد يې اینده میاشت کوربتوب کوي. هغه مجوزه غونډه اهمه وبلله.

اوور چک په داسې وخت کې د پاکستان کوي چې هم روانه اوونۍ د امریکا د بهرنیو چارو وزارت سرپرست مرستيال جان باس په اسلام آباد کې له پاکستان مرستيال وزير اعظم او د پوځ مشر جنرل عاصم منير سره ليدلي وو.

څیړونکي وايي، د افغانستان څخه د امریکا د وتلو وروسته د پاکستان د ملي امنيت دپاره مهمه ده چې روس سره اړیکې پياوړې کړي.

اوورچک په اسلام آباد کې د اسحاق ډار سره په اقتصادي، ثقافتي او تجارتي اړيکو خبرې اترې وکړې.

پاکستان ته د روس پلاوی دا سفر په داسې وخت کې کوي، چې پاکستان له سختو معاشي او امنيتي ستونزو سره مخ دی او روس هم د اوکراین شخړې له امله د نړیوالو بندیزونو او د نيوکو ښکار دی.

د نړیوالو چارو کار پوه تېمور خان وايي، "د دورې اصل مقصد خو تجارت، پياوړې رابطې او د انرجۍ په څانګه کې انفراسټرکچر جوړول دي. خو امريکي چې د پاکستان د بيلسټک ميزايل پروګرام په پُرزو چې بنديزونه ولګول او روس سره يي اوکراین په اړه اړيکې نورې هم کړکیچنې شوې نو په داسې کې د پاکستان او د روس رابطې ډير ارزښت لري".
په کال 2023م کې پخواني وزیراعظم عمران خان د روس سفر هغه وخت کړی وو چې روس په اوکراين يرغل کړی وو. د عمران خان په سفر نه يواځی پاکستان دنننه نيوکې شوې وې، بلکې امریکې پرې هم د ناخوښۍ څرګندونه کړې وه.
د مطبوعاتي رپورټونو ترمخه په پاکستان داسې تورونه هم لګي چې روس او اوکراين جنګ کې پاکستان په پټه په اوکراين د میلینونو ډالرو وسله خرڅه کړې وه خو تیر د پاکستان نګران حکومت داسې خبرونه په کلکه رد کړي وو.
څيړونکي وايي روس سره تعلقات پراخه کولو سره پاکستان او د امريکې تعلقات اغېزمن کيدې شي ځکه امريکا به چري هم نه غواړي چې په دې سيمه کې د روس اثر سېوا شي.

د نړیوالو چارو کار پوه پروفېسر ډاکټر منظور اپريدی وايي، "زما په اند د امریکا له افغانستان نه د وتلو وروسته يوه خلا جوړه شوې ده او په افغانستان کې روس هم کوشش کوي چې دا خلا ډکه کړي. ورسره د چين هم دا کوشش دی. نو د دغې پاليسۍ لاندي د پاکستان دا کوشش دی چې هغه د سيمه ييز هيوادونو چې پکي روس هم شامل دی ورسره خپل تعلقات ښه کړي".

د روس مرستیال وزیراعظم د پاکستان دوه ورځنی سفر په داسې وخت کې کوي چې هم روانه اوونۍ د امریکا د بهرنیو چارو وزارت سرپرست مرستيال جان باس په اسلام آباد کې له پاکستان مرستيال وزير اعظم او د پوځ مشر جنرل عاصم منير سره ليدلي وو.

څیړونکي وايي، د افغانستان څخه د امریکا د وتلو وروسته د پاکستان د ملي امنيت دپاره مهمه ده چې روس سره اړیکې پياوړې کړي.

د روس مرستیال وزیراعظم الېکسي اوورچک په اسلام آباد کې د پاکستان مرستيال وزير اعظم او د بهرنیو چارو وزير اسحاق ډار سره ليدلي او له پاکستان سره يي د اقتصادي، ثقافتي او تجارتي اړيکو په زياتولو ټينګار کړی دی.

پاکستان ته د روس پلاوی دا سفر په داسې وخت کې کوي، چې پاکستان له سختو معاشي او امنيتي ستونزو سره مخ دی او روس هم د اوکراین شخړې له امله د نړیوالو بندیزونو او د نيوکو ښکار دی.

د نړیوالو چارو کار پوه تېمور خان وايي، "د دورې اصل مقصد خو تجارت، پياوړې رابطې او د انرجۍ په څانګه کې انفراسټرکچر جوړول دي. خو امريکي چې د پاکستان د بيلسټک ميزايل پروګرام په پُرزو چې بنديزونه ولګول او روس سره يي اوکراین په اړه اړيکې نورې هم کړکیچنې شوې نو په داسې کې د پاکستان او د روس رابطې ډير ارزښت لري".

په کال 2023م کې پخواني وزیراعظم عمران خان د روس سفر هغه وخت کړی وو چې روس په اوکراين يرغل کړی وو. د عمران خان په سفر نه يواځی پاکستان دنننه نيوکې شوې وې، بلکې امریکې پرې هم د ناخوښۍ څرګندونه کړې وه.

د مطبوعاتي رپورټونو ترمخه په پاکستان داسې تورونه هم لګي چې روس او اوکراين جنګ کې پاکستان په پټه په اوکراين د میلینونو ډالرو وسله خرڅه کړې وه خو تیر د پاکستان نګران حکومت داسې خبرونه په کلکه رد کړي وو.

څيړونکي وايي روس سره تعلقات پراخه کولو سره پاکستان او د امريکې تعلقات اغېزمن کيدې شي ځکه امريکا به چري هم نه غواړي چې په دې سيمه کې د روس اثر سېوا شي.

د نړیوالو چارو کار پوه پروفېسر ډاکټر منظور اپريدی وايي، "زما په اند د امریکا له افغانستان نه د وتلو وروسته يوه خلا جوړه شوې ده او په افغانستان کې روس هم کوشش کوي چې دا خلا ډکه کړي. ورسره د چين هم دا کوشش دی. نو د دغې پاليسۍ لاندي د پاکستان دا کوشش دی چې هغه د سيمه ييز هيوادونو چې پکي روس هم شامل دی ورسره خپل تعلقات ښه کړي".

د پاکستان د ونډو بازار نن د شورو، چهارشنبې په ورځ په بره ختلی او د سر د 100 کمپنيانو کاروبار د 80,000 پواينټونو څخه بره تللی دی. اقتصاد پوهان وايي، د نړيوالې مالياتي ادارې (آی اېم اېف) څخه پاکستان ته د پور ترلاسه کېدو امکان زيات شوی، اسياسي پرمختيايي بېنک هم پاکستان ته د پور ورکولو ویلي، او د مرکزي بېنک لخوا شرحه سود دوه فيصده راکم شوی، ځکه د ونډو بازار په بره ختلی دی.

خو ورسره اقتصاد پوهان دا هم وايي، د ونډو بازار يوه ورځ، دوه بره ختل د اقتصاد دپاره مثبتې اشارې ورکوي، خو چې په مستقله توګه په بره نه خيژي يا په ځای نه پاتې کيږي د هغې ډېر ګټې مخې ته نه راځي او ولس ته یې نېغ په نېغه کومه فايده هم نه رسي.

د پاکستان د ونډو بازار د وېب پاڼې ترمخه، نن د شورو په ورځ د ونډو بازار کې کاروباري پيل د 79,491 پواينټونو سره شوی، بيا په بره ختلی او د 1,050 پواينټونو پورې سېوا شوی خو بيا راکم شوی او د کاروباري ورځې په ختمېدو پکې 970 پواينټونه اضافه په ريکارډ پاتې شوي او کاروباري ورځ په 80،461 پواينټونو پای ته رسېدلې ده.

اقتصاد پوهان وايي، په 25م ستمبر د نړيوالې مالياتي ادارې، آی اېم اېف غونډه ټاکل شوې او ویل شوي د دغه غونډې په ايجنډا کې د پاکستان نوم شامل دی، او امکان دی چې آی اېم اېف پاکستان ته د اووه اربه ډالرو د پور پروګرام منظوري ورکړي.

د اقتصاد پوهانو په خبره، پاکستان کې په دې وروستيو کې د اقتصاد په اړه ښه خبرونه مخې ته را روان دي او په راتلونکې کې هم د بهرنيو هيوادونو د لوړ پوړو مشرانو پاکستان ته سفرونه ټاکل شوي، دا د اقتصاد او ونډو بازار دپاره مثبتې اشارې دي.

خو اقتصاد پوهان وايي دا هر څه د پاکستان د سياسي ثبات سره تړلي دي.

اقتصاد پوه شهريار بټ وايي، "پاکستان سټاک مارکيټ نور هم په بره تللی شي توان لري، خو د دې دپاره ضروري ده چې په راتلونکو ورځو کې پاکستان کې سیاسي ثبات په ځای پاتې شي، او د اېس آی اېف سي (د پانګونو خصوصي کونسل) د لارې چې دوست هيوادونو زمونږ سره کومې ژمنې کړي دي، که هغه په وخت پوره شي د پاکستان د ونډو په بازار یې مثبت اثرات کېدی شي".

اقتصاد پوه خبريال وکیل الرحمان وايي، د آی اېم اېف نه علاوه اسیاسي پرمختيايي بېنک هم پاکستان سره ژمنه کړې، چې په راتلونکو څلورو کلونو کې به پاکستان ته د کال په سر دوه، دوه اربه ډالره ورکړي.

د نوموړي په خبره، د سټېټ بېنک لخوا د سود شرحه کې د کمي د اعلان وروسته د پانګه والو اعتماد بحال شوی او د هغې د ونډو په بازار مثبتې اغېزې شوي دي.

خو د نوموړي په خبره، د د ونډو بازار يا سټاک اېکسچېنج په وقتي توګه بره ختلو سره نېغ په نېغه ولس ته ګټې نه رسي.

"د سټاک اېکسچېنج بره ختو مطلب دا دی چې دا د اقتصاد مثبتې اشارې دي، خو که مونږ وګورو د سټاک اېکسچېنج بره تلو د عام عوام سره څه تعلق نشته، د دې نه پانګه والو ته ګټه او تاوان رسي".

خو نوموړي زیاته کړه، د ونډو بازار که په مستقله توګه بره روان پاتې شي او اشارې یې تل مثبتې وي، په صنعتونو کې ورسره سرمايه سېوا کيږي، بهرني پانګه وال ملک ته راځي، د هغې سره روزګار او نورو کاروبارونه هم ښه کيږي، خو دا په هغې صورت کې چې د ونډو بازار د اوږد وخت دپاره په بره روان وي.

د پاکستان حکومت روان کال د جون په 12مه نېټه د نړیوالې مالياتي ادارې سره د 37 میاشتو دپاره د اووه اربو ډالرو د سټاف لېول تړون کړی وو.

خو بيا د پاکستان د پنجاب صوبې حکومت د بجلۍ په بلونو کې سبسډي يا مراعات اعلان کړل او د هغې له امله ويل شوي وو، چې د آي اېم اېف د پور پروګرام د ځنډ ښکار شوی وو.

خو وروسته بيا حکومتي وزیرانو ويلي، پنجاب حکومت هغه سبسډي بيرته اخستې، او د آی اېم اېف د شرطونو منلو ويل شوي دي.

پاکستان کې اقتصاد پوهان او خپله حکومت وايي، د آی اېم اېف څخه پورونه ترلاسه کول يا د دوست هيوادونو په پيسو د ملک اقتصاد نه شي ښه کېدی، دا په وقتي توګه ملک چلوي خو د تلپاتې ښه اقتصاد دپاره په ملکي کچه اقدامات کول او د اقتصاد دپاره کلک اصلاحات ضروري دي.