ملګري ملتونه: چین د ایغور او تبتي نسلي اقلیتونو جبري مشقت زیات کړی

د محنت په اړه د ملګرو ملتونو ادارې (آي ایل او) په یوه تازه راپور کې ویلي چې د چین چارواکي د مسلکي روزنې اؤ تعلیم مرکزونه نه یوازې سنکیانګ او تبت کې د جبري مشقت لپاره کاروي، بلکې هغوی د کلیوالو سیمو اضافي کارمندان په لویه کچه ګرد هیواد کې سرکاري لېبر پروګرامونو ته منتقل کوي.

چین دا راپور ناسم او بې اساسه بللی دی.

د آي ایل او دا راپور د دوشنبې- ګل په ورځ خپور شوی او په دې اړه تفصیلات وړاندې کوي چې چینايي چارواکو څنګه د اقلیتي ابادۍ د غربت د کچې په هکله د پلټنو اؤ د څارنې هڅې چټکې کړې دي.

راپور زیاتوي چې د نسلي اقلیتونو کوچني بزګران د حکومت تر مشرۍ لاندې لویو شرکتونو ته د خپلو ځمکو سپارلو ته اړ ایستل کېږي.

جبري مشقت ته اړ کارګران

د "کلیوال کارمندان آزادول" تر عنوان لاندې خپور شوي راپور کې راغلي، چې دې اقدام د سنکیانګ او تبت زرګونه ایغور، تبتي، او نور اقلیتونه مجبور کړي چې د سختو شرایطو لاندې د سولر پینلز، بیټریو، د موسمي کرنې، او سمندري خوراک د پروسس کولو په صنعتونو کې کار وکړي.

د سنګیانګ ایغور خپلواکه سیمه اؤ تبتي خپلواکه سیمه د چین د صوبایي کچې د پینځوؤ خپلواکو صوبو څخه دوه صوبې دي چې د ملک په لویدیځو سیمو کې موقعیت لري.

د جبري مشقت دوه نظامونه

آي ایل او پخپل رپورټ کې سنګیانګ کې نافذ د جبري مشقت په دوؤ نظامونو د انټرنیشنل ټریډ یونین کنفیډریشن یا آي ټي یو سي د لګول شوؤ تورونو حواله ورکړې ده.

لومړی: د مهارتونو د زده کړې مرکزونه او تعلیمي ادارې، چې د ایغور او نورو اقلیتونو غړي پکې په پراخه کچه د لنډ مهاله بند سره مخامخېږي، او وروسته عادي زندانونو ته استول کېږي. د راپور له مخې، د دغو مرکزونو نه خوشې شوي کسان بیا د کپړې، برېښنايي آلاتو، او نورو صنعتونو کې جبري کار ته اړ ایستل کېږي.

دوهم: د اقلیتونو د کارګرانو پراخه انتقال د دولتي کاري پروګرامونو له لارې، چې دوی له خپلو دودیزو مسلکونو لرې کوي او د سولر پینلز، بیټریو جوړولو، موسمي کرنې، او سمندري خوراک پروسس کولو صنعتونو ته یې د مشقت لپاره لیږي.

په تبت کې جبري انتقال

آي ایل او دا هم ویلي چې د حکومت تر منظوري لاندې د تبتیانو انتقال د اندېښنې وړ دی.

رپورټ کې ویل شوي چې دا پالیسۍ جبري طریقې لاګو کوي لکه د پوځي طرز د هنري تربیت طریقې اؤ د سیاسي ډلو له لوري د تبتي خانه بدوشو اؤ بزګرانو مجبورول چې هغوي دې خپلې د روزۍ ګټلو روایتي لارې پرېږدي اؤ د سړکونو په جوړونه،کان کیندنه یا د خوراکي توکو د پراسس کولو په څېر صنعتونو کې دې کار وکړي .

راپور وایي دغلته هغوي ته نغده مزدوري ورکول کیږي تر څو له دې لارې د مذهب منفي اثر کم کړل شي.

د آي ټي یو سي اندازه ده چې تبت کې د خواریکښو په انتقال کې واضحه اضافه شوې ده چې له امله یې کال 2024م کې 6 لکه اؤ 30 زره کارمندان اغېزمن شوي وؤ.

د کار ورکولو ځایي ایجنټانو اؤ کمپنیو لپاره ترغېباتو په دې اضافه کې یو مهم کردار ادا کړی دی اؤ دا اندېښنې سیوا شوې دي چې تبتیان په جبري توګه د هغوي د پلرنیو ځمکو اؤ کلتوري روایاتو څخه لرې ویستلی شي.

نړیوال غبرګون

په وروستیو کلونو کې د بشري حقونو سازمانونو، دولتي ادارو، او د ملګرو ملتونو اړونده ادارو، د سنکیانګ او تبت د کارګرانو د وضعیت په اړه د شفافیت او حساب ورکولو غوښتنه په پرله پسې ډول تکرار کړې، او له نړیوالو شرکتونو یې غوښتي چې له دې سیمو سره د تړلي خپل "سپلایي چین" یا اکمالاتي زنځیر بیا له سره جاج واخلي.

امریکا د "ایغور جبري مشقت د مخنیوي قانون" چې په ۲۰۲۲ کې نافذ شو، له لارې د جبري مشقت پر ضد سخت دریځ نیولی. دا قانون له سنکیانګ څخه واردات تر هغه بندوي، څو چې شرکتونه دا ثابت نه کړي چې دا توکي د جبري مشقت له لارې نه دي جوړ شوي.

سربېره پر دې، امریکا پر چینايي ادارو بندیزونه او د صادراتو کنټرول نافذ کړی دی ترڅو د بشري حقونو د سرغړونو مخه ونیسي او پر بیجینګ فشار راوړي، چې د جبري مشقت دا پروګرامونه پای ته ورسوي.

د چین دریځ

چین دریځ لري چې دا پالیسۍ د بېوزلۍ کمولو او اقتصادي پرمختګ لپاره دي. خو د آي ایل او راپور دا اندېښنې پیاوړې کړې، چې چینايي اقدامات د جبر او زبردستۍ وسیلې دي.

آي ایل او د چین نه غوښتي چې دا تورونه په وضاحت سره رد کړي او خپل اقدامات روښانه کړي.

راپور ټینګار کوي، چې بیجینګ باید خپلې ملي او سیمه‌ییزې پالیسۍ داسې اصلاح کړي، ترڅو اقلیتونه د "کاري فرصتونو" تر نامه لاندې جبري مشقت ته ونه هڅول شي.

په واشنګټن کې د چین سفارت استازي لیو پینگیو د آي ایل او دا راپور "بې اساسه" او "غلط معلومات" بللي، او رد کړی یې دی.

نوموړي وایس آف امریکا ته په یو بریښنالیک کې ویلي"ځینې ځواکونه په دوامداره توګه دا دروغ خپروي، چې ګواکې په سنکیانګ او تبت کې جبري مشقت روان دی. هدف یې یوازې د چین نوم بدنامول، د سنکیانګ او تبت لپاره په پالیسیو نیوکه، د چین کورنیو چارو کې لاسوهنه، او د دې سیمو ثبات ته زیان رسول دي."

یادونه: دا خبر د "وایس آف امریکا" د قاسم کاشغر د رپورټ په اساس چمتو شوی دی.