د خېبر پښتونخوا د قبایلي ضلعې بر جنوبي وزیرستان په مکین سیمه کې د پوځې قلعې مخې ته ولسي پرلت نن په دړیمه ورځ هم دوام لري.

د احتجاج برخه وال غوښتنه کوي چې د امنیتي ځواکونو عملیاتو کې دې بې ګناه خلکو ته زیان نه رسول کیږي او د دوی ژوند او مال دې خوندي کړل شي.

د سیمې خلکو دا احتجاج وروسته له هغې پیل کړی چې دوه ورځې وړاندې په تنګي بودینزی او بندخېل سیمو کې امنیتي ځواکونو د وسله والو پرضد عملیات کړي وؤ خو ځايي خلک وايي د عملیاتو پرمهال د ځايي ولس کورونه په نخښه کړل شوي دي.

‎ددې پېښې وروسته، په زرګونو خلکو په مکین کمرشل مارکیټ کې ټول دوکانونه وتړل او لومړی یې هلته احتجاج وکړو او بیا یې په اشکرکوټ سیمه کې د پوځي چاوڼې مخې ته احتجاجي پرلت پیل کړو چې پکې د علاقې په زرګونه خلک ګډون کوي.

‎د سیمې یو اوسېدونکي، رحمت شاه عبدلي وي او اې ډيوه ته وویل"موږ ترهګر نه یو، بلکې عام خلک یو. موږ غواړو چې په امن او سکون کې ژوند وکړو، خو دلته زموږ ژوند په جهنم بدل شوی دی".

مکین هغه سیمه ده چې د ۱۵ کلن راه نجات پوځي عملیاتو پرمهال د هر قسمه ناامنۍ څخه پاکه ګرځول شوې او تر کډړالۍ وروسته خلکو پکې کاروبارونه پرانستي دي .

‎په احتجاجي پرلت کې شاملو مشرانو د امنیتي ځواکونو پر عملیاتو سختې نیوکې وکړې.

ملک سعید انور، چې د پرلت یو مخکښ دی، په خپلو خبرو کې وویل "موږ د ترهګرۍ پر وړاندې د عملیاتو ملاتړ کوو، خو دا عملیات باید داسې ترسره شي چې بې ګناه خلک پکې زیانمن نه شي".

‎شیرپاو ایډوکیټ هم په خپلو خبرو کې وویل چې حکومت باید د ترهګرو پر وړاندې پرته له توپیر عملیات وکړي، خو دې سره سره باید د سیمې خلک په خوندي توګه وساتل شي.

هغه زیاته کړه چې"دلته د عامو خلکو ژوند سخت خراب شوی دی. زموږ حکومتي مشران او د هغوی ماشومان په اسلام آباد او لاهور کې په ارامۍ سره ژوند کوي، خو موږ ته دلته د ډالرو په خاطر جنګ راپرېښودل شوی دی.

‎په مکین او شاوخوا سیمو کې تېره شپه شوې ګولۍ بارۍ په خلکو کې ویره او تشویش خپور کړی دی.

د سیمې خلک وایي چې ددې پېښې وروسته د دوی ماشومان او ښځې ډېر وېرېدلي او د عادي ژوند کولو توان یې له لاسه ورکړی دی.

‎د پي ټي ایم فعال، عالمزیب محسود، په دې اړه وویل "په تېرو څو میاشتو کې د داسې پېښو زیاتېدو له امله خلک د ریاستي ادارو پر وړاندې بې باوره شوي دي.

‎احتجاج کوونکي لومړی په مکین کمرشل مارکیټ کې راټول شول، خو وروسته یې پرلت د آشکر کوټ بریګېډ دفتر مخې ته یوړو اؤ هلته یې د امنیتي ځواکونو سره خبرې پیل شوې.

‎تر اوسه د حکومت یا امنیتي ځواکونو له خوا په رسمي توګه کوم بیان نه دی ورکړل شوی، خو ځایي چارواکو ویلي چې د احتجاج کوونکو سره خبرې روانې دي او د دوی غوښتنې اورېدل شوې او زر به دا ستونزه هواره کړي.

شمالي وزیرستان کې د وژل شوي تن جسد سره ولسي احتجاج:

بل لوري د شمالي وزیرستان مرکز میرانشاه کې ځايي خلکو د یو تن د جسد سره احتجاج پیل کړی چې د وژنې تور یې په امنیتي ځواکونو پورې کوي .

پولیس وايي دا پېښه پرون د جمعې په ورځ د میرانشاه په انغر سیمه کې شوې ده.

ځايي خلک وايي پرون په علاقه کې ځايي خلکو د ناامنۍ په تور حکومت ته تسلیم شوي کسان ګیر کړي چې بیا وروسته پوځ د دغه کسانو د غوښتلو په سر په ځايي خلک ډزې کړي چې پکې یو تن مړ او څلور ژوبل شوي.

د پاکستان پوځ دغه تور ته څه ځواب نه دی ویلی خو دې نه وړاندې په پوځ دغه شان تورونه لګول شوي چې بیا د خبرو د لارې حل کړل شوي دي .

‎د کارپوهانو په وینا، حکومت او امنیتي ځواکونه باید په خپلو عملیاتو کې لا ډېر احتیاط وکړي او داسې ګامونه واخلي چې بې ګناه خلک د ترهګرۍ پر وړاندې جګړه کې قرباني نه شي.

‎خبریال ناصر داوړ ډیوه سره خبرو کې وایي،د راه نجات عملیاتو وروسته، خلکو تمه لرله چې سیمه به له هر ډول ترهګرۍ پاکه وي، خو ددې ډول پېښو بیا بیا تکرار خلک ناهیلي کوي او هغوی په حکومت باندې اعتماد له لاسه ورکوي.

ځايي چارواکي وایي د افغانستان د پولې تر څنګ د پښتونخوا په جګړه ځپلې قبایلي ضلع شمالي وزیرستان کې د ماړي پټرولیم کمپنۍ یو هیليکاپټر رانسکور شوی چې پکې د دوؤ بهرنیانو په ګډون شپږ کسان وژل شوي اؤ اته نور ژوبل شوي دي.

د سیمې نه انتظامي سرچینو وي او اې ډیوه ته ویلي دا پېښه د خالي یا شنبې په ورځ په شیوا تحصیل کې شوې ده. ځایي پولیس افسر احمد خان اې پي ته ویلي پېښه هغه وخت شوې چې د هیلیکاپټر انجن کار پرېیښی دی.

سرچینې وایي غورځېدلي ایم آی 8 هیليکاپټر کې 14 کسان سپاره وو، چې په هغوی کې درې غیرملکي روسي پایلټان او نورې عملې سره د ماړي کمپنۍ افسران هم شامل وو او سیمې ته د کمپنۍ جاج اخستو د پاره تللي وو.

د سرچینو په وینا په هیليکاپټر کې د ماړي پټرولیم کمپنۍ چارواکي دشمالي وزیرستان شیوه تحصیل کې د آیل فیلډ مرکزي دفتر ته وړل شوي وؤ اؤ کله چې دغه چارواکي د بېرته تګ لپاره هیليکاپټر کې کښیناستل اؤ هیليکاپټر پورته کېدو نو په هغه مهال پکې څه تکنیکي ستونزه راپېدا شوې اؤ هیلي کاپټر غورځېدلی دی.

ځایي چارواکي وایي له ابتدایي معلوماتو داسې ښکاري چې دا پېښه د ترهګرۍ بڼه نه لري اؤ هیليکاپټر د تکنیکي ستونزې له امله راغورځېدلی دی.

چارواکو تصدیق کړی دی چې په دې پېښه کې د دوؤ بهرنیانو په ګډون شپږ کسان پر ځای مړه شوي اؤ اته نور ژوبل شوي دي.

مړي اؤ ژوبل کسان د هنګو ټل سیمه کې پوځي روغتون ته رسول شوي دي. د روغتون سرچینې د ټپیانو حالت مرګونی یادوي.

سرچینې وایي په مړو شوؤ کې دوه کسان خارجیان هم شامل دي خو تر اوسه په رسمي ډول دا پخلی نه دی شوی چې دا بهرني وګړي د کوم هیواد دي؟ خو د سیمې نه ازادو سرچینو ډیوه او اې پي خبري ایجنسۍ ته ویلي چې خارجیان د روس وګړي دي.

د ماړي په نوم د چین د پټرولو دغه کمپني د اوږدې مودې راهسې په سیمه کې د تېلو اؤ ګیس لټون کوي .

دې نه وړاندې د کمپنۍ په کارکوونکو او انجنېرانو په سیمه کې په وار، وار حملې شوې او تښتول شوي دي اؤ اکثره په دغه کمپنۍ د شوؤ بریدونو ذمه واري د تحریک طالبان پاکستان حافظ ګل بهادر ډلې وسله والو پغاړه اخستې ده.

خو په سیمه کې یو اعلا امنیتي چارواکي د نوم نه ښودلو په شرط ډیوه وویل ددې پېښې پلټنې شوي اؤ د لومړنیو مالوماتو له مخې، دا پېښه د انجن د خرابۍ له امله رامنځته شوې او د هر ډول ترهګرۍ نښې نښانې پکې نه دي موندل شوي.

د پاکستان د دفاع وزیر خواجه اصف یو وارې بیا تور لګولی چې د افغانستان له خاورې د پاکستان پر ضد ډاګیز تېری کیږي اؤ وایي په پاکستان کې د ترهګرۍ کوونکو ځالې په افغانستان کې دي.

هغه تور لګولی چې په افغانستان د واکمنو طالبانو حکومت د ګډې پولې تر څنګ له خپلې خاورې د ټي ټي پي د وسله والو له ایستلو لپاره د پاکستان نه مالي مرستې غوښتې وې خو وایي پاکستان ته یې د وسله والو د ایستلو لړ کې هیڅ ضمانت نه ؤ ورکړی.

افغان طالب چارواکو لا د پاکستان د دفاع د وزیر دې تورونو ته کوم غبرګون نه دی ښودلی خو تر دې وړاندې هغوي په کراتو ویلي چې په خاوره کې یې هیڅ بهرنۍ وسله والې ډلې شتون نه لري.

د پاکستان د شخصي ټيلي ويژن "جیو نیوز "په یو پروګرام کې د خبرو په مهال د دفاع وزیر ویلي کوم ترهګر چې پاکستان کې په ترهګرۍ اؤ مرګ ژوبله کې ککړ دي د افغان طالبانو حکومت د هغوي میلمه پالنه کوي اؤ خوندي ځالې یې ورکړې دي.

خواجه اصف وویل "د هغوي میلمه پالنه افغان حکومت کوي، افغان ریاست یې کوي،اؤ مونږ چې پشا ګورو نو مونږ چې کوم کردار ادا کړی دی په تېرو دیرشو، پینځه دیرشو کلونو یا څلویښتو کلونو کې د ۷۰مې لسیزې نه نن هم څلور، پینځه میلیونه افغانان زمونږ په خاوره کې ناست دي."

هغه وویل "یا خو دې دا خلک (افغان کډوال) افغانستان بېرته واخلي چې د ملګرو ملتونو اسناد نه لري، ځکه چې د دوي پناه ځایونه هلته هم دي اؤ د افغانستان نه چې کوم تشکیلونه کیږي، د پاکستان په ضد ،دوي هغوي ته هم دلته پناه ځایونه ورکوي، زمونږ په هیواد کې د وینو تویولو لپاره د تباهۍ لپاره ، ددې څه نا څه حل پکار دی"

د دفاع وزیر وویل، وزیراعظم شهباز شریف هم په دې لړ کې د ملګرو ملتونو په غونډه کې ډيره پاکه خبره کړې ده اؤ زه پخپله هم په دې اړه افغانستان ته تللی وم .

د خواجه اصف په خبره ، د افغان طالبانو سره زمونږ د وسله والو په مسله ډير د سنجیده بڼې اختلافات دي اؤ مونږ خپلې اندېښنې لرو.

هغه وویل افغانستان ته د خپل سفر په مهال یې د طالبانو حکومت د پاکستان د اندېښنو نه خبر کړي وؤ اؤ هغوي ورسره منلې وه چې له خپلې خاورې به دغه(د ټي ټي پي) وسله وال کوم بل ځای کې اباد کړي .

د خواجه اصف په وینا "هغوي چې ماسره خبرې کړې وې په هغې کې یې کومه اندېښنه نه وه ښودلې،هغوي ماته ویلي وؤ، مونږ به دوي کوم بل ځای کې اباد کړو،اؤ ددې لپاره یې رانه مالي مرستې هم غوښتې وې"

خو خواجه اصف وایي چې د طالبانو حکومت ورته د ټي ټي پي د وسله والو د ویستلو په اړه هیڅ ګارنټي یا ضمانت نه ؤ ورکړی اؤ مالي مرستې یې هم غوښتې.

"مونږ څنګه کولی شول چې مالي مرستې هم ورکړو اؤ هغوي دوي(د ټي پي پي وسله وال) چرته ولیږي اؤ سبا هغوي بیا د پاکستان په ضد اقدامات پيل کړي یا راشي بیا د پاکستان د پولې سره اباد شي اؤ یا هم له پولې را اوړي"

تر دې وړاندې تېره ورځ د ملګرو ملتونو عمومي اسمبلۍ ته خپله وینا کې وزیراعظم شهباز شریف هم ویلي وؤ،د طالبانو حکومت باید په افغانستان کې د وسلوالو ډلو د غیرفعاله کولو لپاره اغېزمن ګامونه واخلي، خو د طالبانو حکومت د پاکستاني چارواکو او نړیوالو دا ډول دعوو ته په جواب کې تل ویلي چې بهرنۍ ترهګرې ډلې یې په هېواد کې فعالیت نه لري.

په افغانستان واکمن د طالبانو حکومت دریځ لري چې پخپل هیواد کې امنیت ټینګول د پاکستان خپله ذمه واري ده اؤ دا ذمه واري باید د افغانستان غاړې ته وا نه چوي.

د نړیوالې مالیاتي ادارې آي ایم ایف لخوا پاکستان لپاره د 7 اربه ډالرو منظور کړل شوي پور کې دغه ادارې یو ارب، 2 کروړه اؤ 69 لکه ډالر د وړومبي قسط په توګه پاکستان ته ورکړي دي.

د پاکستان د دولتي بینک له لوري د خپرې شوې اعلامیې له مخې د آي ایم ایف لخوا د 37 میاشتو لپاره منظور شوي د 7 اربه ډالرو پور کې پاکستان ته د وړومبي قسط ورکړل شوې پېسې به د اسټيټ بینک په ذخیرو کې جمع کولی شي.

پاکستان لپاره د پور د دې پېسو منظوري درې ورځې وړاندې د آي ایم ایف د اجراییه بورډ په غونډه کې ورکړل شوې وه.

د آي ایم ایف اعلامیه کې ویل شوي وؤ چې دا پور به د 37 میاشتو لپاره وي اؤ پاکستان ته به په سمدستي توګه د یو ارب ډالرو قسط ورکول کیږي.

په کال 2022م کې د پشکال د بارانونو اؤ سختو سیلابونو اؤ ګڼو نورو بد انتظامیو له امله د پاکستان اقتصاد سخت ځپل شوی ؤ .

پروسکال داسې ګنګوسې راپورته شوې وې چې ګنې پاکستان به په اقتصادي توګه سقوط ورکړي خو بیا تېرکال د جولاي میاشت کې آي ایم ایف پاکستان سره د پور په تړون اتفاق وکړو اؤ داسې د اقتصادي سقوط ګواښ پشا شو.

د آي ایم ایف اؤ پاکستان تر منځ د پور له تړون وروسته د پاکستان وزیراعظم شهباز شریف ویلي وؤ دا باید د پاکستان له لوري آي ایم ایف څخه وروستی د پور پروګرام وګڼل شي.

اقتصاد پوهان وايي د اي ایم ایف له خوا ددې قرضې لپاره اېښودل شوي شرطونه ډير ګران دي او د دې عملي کولو سره به په پاکستان کې ګراني سېوا شي.

اقتصاد پوهان وايي په پاکستان د پورونو د پيسو سره د سود بيرته ورکولو موده رانزدې ده، پاکستان دا وخت د زیاتو پورونو د بوج لاندې دی خو بيا هم د پور د پاسه نور پورونه اخلي ځکه چې بله لار هم نه ويني.

د اقتصادي چارو خبریال طاهر امین وي او اې ډیوه ته وایي ,,دا مونږه نوې قرضې اخلو چې زړې قرضې ورباندې ستنې کړو ځکه چې زمونږه برآمداتو کې اضافه نه کیږي او هم دغه شان زمونږ د ټیکسونو هدف هم نه پوره کیږي او دا د تشویش وړ خبره ده،،.

د پاکستان سټېټ بینک وایي روان مالي کال پاکستان د قرضو د ستنولو په مد کې 26.5 اربه ډالرو ته اړتیا لري او د یاد بینک په وينا امکان دی چې په دې ترڅ کې د 12.3 اربه ډالره قرضو موده وغوځولی شي.

تر دې وړاندې د خزانې وزارت د قامي اسمبلۍ قايمه کمیټې ته ویلي وو په راتلونکو پینځوؤ کالو کی پاکستان ته 100 اربه ډالره قرضې واپس کول یا ستنول دي.

خو مالیاتی اداره اي ایم ایف وایي په روان کال 2024 کې په قامي پرمختیا کې 2.4 فیصده ښه والی راغلی، د ګرانی رفتار کم شوی او د غیر ملکي زرمبادلې ذخیره کې استحکام لیدل کیږي، پوهان وایي پاکستان له به اقتصادي اصلاحات عملي کول وي.

اقتصاد پوه شهریار بټ ډیوه سره خبرو کې وایي ,,د حکومت د اړخه چې کوم ترقياتي بجټ دی، په هغې به کټ لګول کيږي، د توانايۍ قيمتونه زياتيږي، ځکه چې حکومت رعايتونه نه شي برداشت کولی، او هم دغه وجه ده چې حکومت رعايتونه ختم کړي دي، چې له هغې وروسته د بجلۍ او ګېس په قيمتونو کې ډيره اضافه وشوه،،.

نړيواله مالياتي اداره وايي پاکستان له به د ټېکسونو جال خورول، په سرکاري ادارو کې اصلاحات کول او د سرمايه کارۍ په لار کې د پرتو خنډانو لرې کولو ترڅنګ د بجلۍ په څانګه کې خساره راکمول وي۔

خو اقتصادي پوهان وايي که حکومت نور ټېکسونه ولګوي نو دې سره به په ولس د ګرانۍ بوج زيات شي۔

د خبریال طاهر امين په وینا "آي اېم اېف غواړي چې پاکستان د ټېکسونو جال خور کړي او په وړو دوکاندارانو به يا چرته چې ټېکسونه نه وي لګېدلي هلته به ټېکسونه لګوي، آي اېم اېف دا هم وايي چې د ځمکو په کاروبار او زراعتو ټېکسونه ولګوې او امکان لري چې په راتلونکي وخت کې وړوکی بجټ راشي او نور ټېکسونه ولګي".

د پاکستان د ټېکسونو مرکزي ادارې دا امکان رد کړی دی چې روان مالي کال 2024-25 کې نور ټېکسونه ولګوي.

د ټېکسونو اداره وايي په مالياتي نظام کې ضروري بدلونونه راولي چې د فایلر يا نان فایلر ترمېنځه فرق ختم کړي۔

روان مالي کال د پاره مرکزي حکومت د ټېکسونو هدف 12 زره 900 او 77 اربه روپۍ ټاکلی خو اداره وايي د روان مالي کال په ړومبیو دوو مياشتو کې د ټېکسونو راټولو هدف سل اربه روپۍ خسارې سره مخ دی.

د پښتونخوا د سوات سیمې د قامي جرګې په غږ نن د جمعې په ورځ په سر ښار مینګوره کې د ترهګرۍ خلاف او د دایمي امن دپاره لویه احتجاجي مظاهره شوې ده چې په اول ځل پکې ښځو هم ګډون کړی وو.

د مینګورې ښار نشاط چوک د زرګونو خلکو نه ډک وو او چې نور ځای نه وو نو خلک کوڅو او د ودانیو چتونو ته وختل. ځوانانو، ماشومانو، بوډاګانو او ښځو هم د ترهګرۍ خلاف په دغه احتجاج کې ګډون وکړو.

تېره ورځ ډپټي کمشنر سوات یو خط جاري کړی وو چې د جمعې د ورځې په احتجاج کې د ترهګرۍ خطره ده نو قامي جرګې اعلان وکړو چې د ځان سره خپل بچي هم راولئ نو ډېرو خلکو خپل بچي هم راوستي وو.

د عوامي نېشنل ګوند مرکزي سیکرټري پخواني بریګېډیر ډاکټر محمد سلیم خان په احتجاجي غونډه کې د وینا په وخت وویل، "زموږ پر خاوره دوی بیا بدامني راوستل غواړي خو موږ بدامنۍ ته نور نه یو تیار".

په غونډه کې د ټولو سیاسي ګوندونو مشرانو، صوبايي وزیر، اېم اېن اېز، اېم پي اېز، د ښار مئیر، تحصیل چیئرمېنانو، وکیلانو او د بېلا بېلو تنظیمونو کارکنانو هم ګډون وکړو.

وینا کوونکیو څو ورځې وړاندې په سوات کې د بهرنیو سفیرانو په قافله د بمي چاودنې غندنه وکړه او ویې ویل چې په سوات کې نوره بدامني په هېڅ توګه نه مني.

د قامي جرګې د کارنده کمېټۍ ممبر صادق عزیز وویل، "د سوات خلک پرامنه خلک دي او دا ۲۰۰۸م کال نه دی اوس د سوات خلک بېدار دي او د بدامنۍ خلاف متحد دي".

د سوات قامي جرګې مشر مختیار خان په خپله وینا کې وویل، "اول مو درته په خوله وویل چې ترهګري بنده کړئ، اوس درته غونډه کې وایو چې ترهګري بنده کړئ او که نوره ترهګري وشوه نو بیا به د سوات خلک په ټوپک اوچتولو مجبوره شي".

مدني فعالې نیلم چټان هم له ګڼ شمېر نورو ښځو سره په دې احتجاجي غونډه کې ګډون کړی وو، هغې په خپله وینا کې وویل، "نن ښځې هم په دې مجبوره شوې چې هغوی د امن دپاره په احتجاج کې شریکې شوې".

د سوات قامي جرګې مشرانو زیاته کړه که د دې نه پس د ترهګرۍ پېښه په سوات کې وشوه نو سوات قامي جرګه به په سخته فېصله مجبوره شي.

په سوات کې د امن غوښتنې دپاره دا جلسه په داسې وخت شوې چې په 22م ستمبر د سوات مالم جبې ته د بهرنيو سفارتکارو د قافلې سره روان، په ساتنه مامور پوليس ګاډي څنګ ته چاودنه شوې، يو پوليس اهلکار پکې وژل شوی، او څو نور ژوبل شوي وو.