څېړونکي: د پاکستان لخوا د تجارتي لارو په تړلو د افغان سوداګرو پام اوس د کراچۍ پځای د ایران بندر ته ګرځي

افغان تاجران وايي د پاکستان او افغانستان ترمنځه د ډيورنډ په پوله د موجودو تجارتي لارو وخت په وخت تړل کېدو او د پاکستان له خوا د ځينو وضع کړل شويو قوانينو په نتيجه کې د سيمې تجارتي ارزښت کمېږي او د دوه اړخيزه تجارت متاثره کېدو ترڅنګ يو شمېر افغان تاجران اوس ټرانزټ د کراچۍ بندر په ځای د ايران له لارې کوي۔

کارپوهان وايي د دواړو هېوادونو چارواکي بايد تجارت له سياست څخه جدا کړي چې په دې توګه دوه اړخيز تجارت وده وکړي او د منطقې نور هېوادونه هم د افغانستان او پاکستان د لارې تجارت کولو ته مخه وکړي۔

افغان تاجران وايي که څه هم د تورخم لاره د تجارت لپاره ورته غوره او ارزانه پرېوځي خو د پاکستان له خوا د دې تجارتي لارې د تړل کېدو له وجې يې سوداګرۍ ته زيان رسېږي.

دوی وايي په لاره کې د ستونزو له کبله زياتره افغان تاجران اوس د پاکستان دلارې تجارت کولو ته زړه نه ښه کوي۔

په جلال اباد کې سوداګر ځلمي عظیمي ډیوه ته وویل "دا کوم ټرانزیټي کنټېنرونه چې له کراچۍ راځي، موږ یې د شیپینګ لاین څخه په کرایه نیسو، خو د دې د تاخیر چارجز چې د ورځې پسر سل ډالر جرمانه ده هغه افغان تاجران ورکوي، تازه مېوه او ترکاري خرابیږي، او زموږ لپاره دا لوی مالي زیان دی"

د نوموړي په خبره،همداراز هغه مالونه چې له افغانستانه د پاکستان له لارې واګه بندر ته لېږدول کېږي، لکه قیمتي کاڼي، د بندیزونو له کبله متاثره شوي، ځکه چې د ټرانسپورټ کرایه لوړه شوې او د ګاډو انتظار زیات شوی دی.

د تورخم لاره د تېرې مياشتې په 21 مه د شپې د يوولسو بجو راهسې وروسته له هغې وتړل شوه چې افغان طالبانو په تورخم کې خپلې غاړې ته ودانۍ يا تاسيسات جوړول۔

سرچيني وايي چې د تورخم لارې خلاصولو په اړه د پاکستاني او طالب چارواکو ترمنځه خبرې اترې روانې دي۔

افغان تاجران وايي د پاکستان او افغانستان ترمنځه د تجارتي لارو تړل کېدو له امله نه يوازې دوه اړخېزا تجارت اغېزمن کېږي بلکې د پاکستان او منځنۍ اسيا ترمنځ هم سوداګري او ټرانزټ وده نه شي کولی.

د پاک افغان د سوداګريز تنظيم مشر نقیب الله ساپي وایي،تورخم بند دی، انګور اډه بنده ده، ډنډي پټان کې مشکل شته دی، په غلام خان کې مشکل دی، که دغه مشکل حل نه شي نو فکر نه کوم چې پاکستان کوم نظر لري چې د منځنۍ اسيا سره به ښه تجارت وکړي دا نه ښه کېږي.

"که تورخم بند وي خو د منځنۍ اسيا ټرک هم پکې ولاړ دی او زه هم پکې ولاړ يم، هغه ازبک چې د دې سيمې نه ټرانزټ کوي يا تجارت کوي هغه اينده کې نه راځي چې يو وارې تورخم پرې بند شو او لس ورځې يا شل ورځې معطل شو او مال يې خراب شو"

د پاکستان او ازبکستان مشرانو د فرورۍ په 26مه اعلان وکړ چې دواړو هېوادونو موافقه وکړه چې دوه اړخیزه کلنی تجارت له 400 میلیونه ډالرو څخه 2 بيلينه ډالرو ته لوړ کړي۔

د سياسي چارو افغان څېړونکي وايي په منطقه کې تجارت ته ودې ورکولو دپاره مهمه ده چې د دواړو هېوادونو له خوا تجارت د سياست څخه جدا کړل شي۔

د سياسي چارو افغان څېړونکی فضل الرحمان اوریا ډیوه سره خبرو کې وایي،"دا دروازې بايد و نه تړل شي او په ټولو حالاتو او شرائطو کې يې دغه بندرونه چې د ډيورنډ په کرښه پراته دي بايد له دې لارې نه راکړې ورکړې وشي، تجارتونه وشي، په دغې صورت کې به د دواړو هېوادونو اقتصادي ګټې هم خوندي وي او ولسونه به هم ارامه وي او د سياسي او امنيتي شخړو د هوارولو لپاره به زمينه او شرایط هم برابر وي"

افغان سوداګر وايي د پاکستان له خوا په يوشمېر ټرانزټي شيانو لګول شوي بندېز، په ځينو مالونو ټېکس او د بنک ګرانټۍ لازمي کولو سره د کراچۍ د لارې ټرانزټ د 80 فيصده نه 20 فيصده ته راکم شوی او نږدې 70 فيصده يې د ايران د لارې کېږي۔

دوی وايي د منځنۍ اسيا د هېوادونو او هند ترڅنګ نور يو شمېر ملکونه هم کوشش کوي چې افغانستان ته صادرات زيات کړي کوم چې د پاکستان په زيان تمامېږي۔

نقيب الله ساپي وایي"د پاکستان د مارکيټ ځای چې نيسي هغه ايران نيسي ځکه چې ايران زمونږه دوېم ګاونډي دی چې پاکستان ته نږدې دی، هم تر روسي او ترکي پورې دوی غواړي چې افغانستان ته لاس رسی پېدا کړي او افغانستان ته خپل صادرات راوړي، چين هم غواړي چې افغانستان سره د مختلفو لارو وصل شي"

د تورخم پوله دې نه وړاندې څو وارې د سوداګرۍ او مسافرو دپاره په 2024 کال کې د ګاډو سفري اسنادو ټېډ، د کوکي خېل قوم کډوالو د پرلت او په 2023 کال کې څلور وارې د ويزو، ناروغانو او د نښتو له امله تړل شوې وه۔