که څه هم ټي بي يا نري رنځ د علاج وړ ناروغي ده، خو په بلوچستان کې ډاکټران وايي چې دا ناروغي اوس ډېره زياته شوې ده او تېر کال هم 47000 پاکستانيان له دې ناروغۍ مړه شوي دي.
د پاکستان د ټي بي کنټرول پروګرام چارواکي وايي پاکستان په نړۍ کې د ټي بي د ناروغانو له پلوه پینځم هيواد دى.
د دوى په خبره د کورونا ناروغۍ پر مهال د ټي بي د ناروغو شمېر کم شوی وو، چې په کال کې به د 475,000 ناروغان رپوټ کېدل خو وایي د هغه په نسبت اوس په کال کې تر شپږ لکه ډېر کسان په دې ناروغۍ اخته کیږي.
حکومت د ټي بي د نورو ناروغانو د معلومولو او د علاج لپاره هلې ځلې نورې هم زياتې کړې دي.
د کوټې د بروري په ټي بي روغتون کې بستر د ضلع پښین د بوستان کلي اوسېدونکى 65 کلن پاینده خان له تېرو دوولس کالو څخه د ورپېښې ناروغۍ د تشخيص په لټه کې دى.
پاینده خان وي او اې ډیوه ته وویل د دې لپاره د پاکستان د پنجاب، سیند او پښتونخوا يو شمېر شخصي روغتونو ته ورغلی، خو اوس ډاکټرانو ورته ويلي چې د سږو یا پښتورګو ټي بي ناروغي ور پورې ده:
"د ساه تکلېف مې دی، سا مې بنديږي، وايي سږى دى وچ دى او زخم هم پکښې دى، وايي چې اوس ګولۍ درکوو، دا به پرله پسې خورې".
ډاکټران وایي په نري رنځ یا ټي بي اخته کسانو د ټوخي او بلغمو له امله هغه خلک ډیر په اسانه په دې ناروغۍ اخته کېدی شي چې له ناروغۍ سره نیژدې خصوصاً د کورنۍ خلک یې وي.
د صحت ماهرین وايي په بلوچستان صوبه کې د ټي بي د رنځ خورېدو سبب په لرې پرتو سيمو کې د کویلو یا ډبرو سکرو په کانونو کې کاركوونكي هغه خلک د ټي بي د رنځ اسان هدفونه دي چې سګرېټ، چیلم او نورې نشې کوي.
ډاکتران وايي په بلوچستان صوبه کې په خلکو کې د دغې ناروغۍ په حقله د پوهې راوستو زیات ضرورت دی ځکه چې وایي زیاتره خلک په دې لا هم نه دي پوهېږي چې دا ناجوړي نورو خلکو ته څنګه ور خپریږي.
د ټي بي یو بل ناروغه ثناء الله وایي، تر دې ناروغۍ مخکې یې وزن 94 کيلوګرامه وو خو اوس يو دم 66 کیلوګرامه ته را ټېټ شوی دی. ثناء الله وي او اې ډیوه ته وویل:
"ټوخی مې کېږي، د شا ولي او سینه مې درد کوي، بلغم هم د وینې والا نه وي، لاسونه او ګونډو به مې درد کاوه، سهار وختي به مې ېخ کېده، کله به مې بيا ګرمي کېده، ټي بي ناروغه زما کورواله [مېرمن] وه ".
په بلوچستان کې د نري رنځ يا د ټي بي د مخنيوي پروګرام وایي د نړيوال فنډ په مالي مرسته د صوبې د لرو پرتو سيمو په ټولو غټو ضلعي هسپتالونو کې یې د ټي بي د علاج لپاره جديد مشینونه لګولي چې د ټي بي ډېر سم تشخيص پرې کېږي وایي دوی بيا ناروغو ته وړيا ټولې دواياني هم ورکوي.
د ټي بي پروګرام په وینا دا ناروغي په صوبه کې ډېره په تېزۍ سره خوريږي، چې له دوى سره تر 15000 زيات د ټي بي نوي ثبت شوي ناروغان دي.
په بلوچستان کې د ټي بي د مخنيوي پروګرام مشر ډاکټر آصف بلوچ د روغتيا د نړوالې ادارې د رپوټ په حواله وایي، دلته هر کال د ټي بي ساده کېسونه تر 32000 زيات وي:
"د مصنوعي ذهانت ډېجيټل اېکسرې موږ تر لاسه کړې دي، يو څه نورې راځي دا موږ د بلوچستان و ټولو ضلعو ته ورکوو، چې د مصنوعي ذهانت په زریعه به یې علاج وشي ".
د پاکستان د ټي بي کنټرول پروګرام چارواکي وايي پاکستان په نړۍ کې د ټې بي د ناروغانو پنځم متاثره هيواد دى او تېر کال هم 47000 پاکستانيان له ټي بي ناروغۍ څخه مړه شوي دي.
که څه هم د ډاکټرانو نړیوال سازمان (ایم ایس ایف) وایي په پاکستان کې د مزاحمتي ټي بي په سلو کې 75 پېښې نه پېژندل کېږي خو په بلوچستان کې د روغتيا ماهرين وايي اوس د دې تشخيص هم ممکن دی، د دوى په خبره چې کوم ناروغه د ټي بي علاج په منځ کې پرېږدي هغه بيا مزاحمتي شي.
په کوټه کې د ټي بي ماهر ډاکټر نصرالدين وایي، "ډېر داسې ناروغان دي چې هغو له مخه د ساده ټي بي علاج کړی وي، ټېسټ پر وخت نه وي شوى يا ټي بي کار ورباندې ونه كړي هغه علاج بشپړ ونه شي يو څه وخت کنټرول وي، بيا بيرته پيل شي، هغه بيا مزاحمتي ټي بي شي ".
د صحت ماهرين وايي چې په شخصي روغتونونو کې د ساده ټي بي پر علاج باندې تر درو لکو او د مزاحمتي ټي بي پر علاج باندې تر اتلس لکو روپۍ لګښت راځي چې د صوبې ډېر غریب خلک یې وس نه لري.