د ماحولياتو ماهرين وايي په پاکستان کې د چاپېریال د تودوخي، د حکومت او د خلکو د بېغورۍ له وجې د هېواد په شمالي سيمو کې غرونه او په غرونو موجود ځنګلي ځانور او ګلېشيرز د ګواښ سره مخامخ دي.
د ماحولياتو ماهرين وايي د موسمي بدلون د خرابو اثراتو او د غرونو په حفاظت کې د انسانانو د غفلت له وجې د موسم په لحاظ د پاکستان حساسيت نور هم سېوا شوی دی۔
ماهرین وايي د نړيوال تودوخې له امله په غرونو موجود ګلېشرز یا د واورې خټان د خطر سره مخامخ دي او که چېرې دا واورې په چټکتیا خړوب کېږي نو په مستقبل کې په پاکستان کې د نورو سېلابونو او هم د وچکلاۍ سبب جوړېدی شي.
د پېښور پوهنتون د جيولوجي څانګې استاذ ډاکټر محمد علي وايي د ګلېشیر په چټکتیا د ویلي کېدو له امله سېلاب راتلی شي او د واورې په شکل کې ذخیره شي اوبه ختمېدلی شي.
د دې نه علاوه، ډاکټر محمد علي وايي ، د سېلاب او د اوچکالۍ په نتیجه کې ځمکه بنجر کېږي، ځنګلي ځانورو ژوند د خطر سره مخامخ کېږي او اونې بوټې هم ختمېږي.
د ماهرينو ترمخه د پاکستان 50 فيصده برخه په غرونو، 40 فيصده په مېداني علاقو او 10 فيصده په صحراګانو مشتمل ده۔
ماهرین وايي د پاکستان د شمالي علاقو په غرونو کې د اوبو سرچينې، ونې بوټي او ځنګلي ځانور د راتلونکو نسلونو لپاره ډېر مهم دي اود غرونو ايکو سسټم یا قدرتي ماحول خوندي کولو لپاره ضروري ده چې په غرونو کې د موجودو قدرتي وسايلو او په دې کې د مېشتو خلکو خيال وساتلې شي.
ډاکټر محمد نفيس د پېښور پوهنتون د ماحولياتو د مطالعې د څانګې مشر دی، وايي غرونو د تحفظ په لړ کې د ځنګلونو د پرېکېدو مخه نیول او په مېدانو ځمکو واښه یا شينکې زیاتول پکار دي.
د خېبر پښتونخوا د خاورې او د اوبو د ساتنې محکمې چارواکي وايي د صوبې په غريزو علاقو کې د ګلېشیرز ويليکېدو او د دې په نتیجه کې د زيان د مخنيوي او د ځمکې د نړېدو مخه نیولو دپاره منصوبې دوام لري.
د دې محکمې چارواکی عابد سرور وايي سېلابونو د مخنیوي دپاره د حفاظتي پشتې جوړول کېږي، د باران اوبه ذخیره کول کېږي او د ځمکو د خوېدو مخه نیول کېږي. هغه وايي د بارانونو ذخیزه شوې اوبه په زراعت کې او څښلو دپاره استعمالېدلی شي.
په پېښور پوهنتون کې د غرونو نړيواله ورځ د لمانځلو په مناسبت غونډې ته څېړونکو وویل د غرونو ايکو سسټم یا د غرونو قدرتي ماحول محفوظ کولو لپاره ضروري ده چې خلک ځنګلونو ته د زيان څخه ډډه وکړي د دې ترڅنګ حکومتي چارواکې وايي د غرونو په خونديتوب کې د ماهرينو د څېړنې نه کار اخلي.
Forum