د اسرایل او حماس جګړه

د منځني ختیځ لپاره د امریکې ځانګړی استازی سټیو ویټکوف وایي، حماس چې د جمعې په ورځ په خپل یو بیان کې د یو اسرایلي نژاده امریکایي پوځي پر خوشي کولو رضامندي ښکاره کړې، دا په حقیقت کې د دې اونۍ په پیل کې د "پُل" په نوم د ډزبندۍ لپاره د امریکایي چارواکو د وړاندیز شرط وو.

حماس د جمعې په سهار په خپل یو بیان کې ویلي، دوی د ایډن الیکزنډر پر خوشي کولو باندې متفق شوي دي چې ګومان کیږي په غزه کې وروستی ژوندی امریکایي یرغمل دی.

له اسرایل سره په غزه کې د ډزبندۍ تړون د دویم پړاو خبرو اترو د بیا پیلولو په اړه د منځګړو هېوادونو د وړاندیزونو له تر لاسه کولو وروسته حماس دا هم ویلي چې د څلورو نورو یرغمل شویو کسانو مړي به هم اسرایل ته وسپاري.

د حماس په بیان کې ویل شوي، دا وړاندیز په خبرو کې شریک نامعلوم منځګړي په قطر کې د ډزبندۍ د خبرو اترو د بیا پیلولو لپاره د کار د یوې برخې په توګه وړاندې کړی وو. امریکا، مصر او کوربه قطر د اسرایل او حماس تر منځ د جنګ بندۍ د خبرو اترو منځګړتوب کوي.

حماس په خپل بیان کې "د خبرو اترو د پیل کولو او د دویم پړاو د مسئلو په اړه یو هراړخیز تړون ته د رسېدو لپاره بشپړ چمتووالی څرګند کړ."

د جمعې په ورځ د امریکې د ملي امنیت له شورا سره په ګډ بیان کې د ویټکوف دفتر سپیناوی کړی چې هغه او د منځني ختیځ لپاره د ملي امنیت شورا مشر ایرک ټریګر یو وړاندیز کړی چې له روژې او د یهودانو له اختر وروسته به د اوسنۍ جنګ بندۍ د غزولو او د دایمي اوربند لپاره د چوکاټ په اړه خبرې اترې کوي.

په بیان کې ویټکوف وویل، د دې وړاندیز په بنیاد به حماس د فلسطیني بندیانو په بدل کې نور ژوندي یرغمل کسان خوشي کوي او د لومړي پړاو د جنګ بندۍ غزول به غزې ته د بشري مرستو د بیا پیلېدو لپاره ډېر وخت ورکړي.

هغه وویل امریکې له خپلو قطري او مصري منځګړو ملګرو غوښتي چې حماس ته "له هر ډول غیریقیني شرطونو پرته" دا پیغام ورکړي چې نوی وړاندیز باید زر تر زره عملي شي او ایډن الیکزنډر باید سمدستي خوشی شي.

ویټکوف په بیان کې وویل، "له بده مرغه، حماس په عامه توګه د لچک له دعوې سره جواب ویل غوره کړي، خو په شخصي توګه داسې غوښتنې کوي چې له دایمي ډزبندۍ پرته په بشپړه توګه د عملي کېدو وړ نه دي."

د اسرایل د وزیراعظم بنیامین نتنیاهو دفتر پر ایکس ټولنیزه رسنۍ په یو بیان کې ویلي، که څه هم اسرایل د "ویټکوف چوکاټ" منلی دی، خو وایي حماس "د یرغمل شوو کسانو د کورنیو خلاف نفسیاتي جګړې ته دوام ورکړی دی."

په بیان کې ویل شوي نتنیاهو به د شنبې- خالي په ماښام د خبرو اترو له ټیم څخه د تفصیلي معلوماتو تر لاسه کولو لپاره د خپلو وزیرانو غونډه راوغواړي:

"د یرغمل شوو کسانو د خوشي کولو او زموږ د ټولو جنګي هدفونو د ترلاسه کولو لپاره به د ګامونو په اړه پرېکړه وکړي."

د سپینې ماڼۍ مطبوعاتي سیکرټرې کېرولین لیویټ د جمعې په ورځ فاکس نیوز ته وویل، هغه د حماس بیانونو ته په ظاهره په ارزښت ورکولو کې محتاطه ده، خو ټینګار یې وکړ چې صدر ډانلډ ټرمپ خپلو کورونو ته د یرغمل شوو کسانو د راوستلو لپاره "په احتیاط" کار کوي.

له تېرې جنورۍ میاشتې راهیسې د اسرایل او حماس تر منځ ډزبندي ده او د درې پړاوونو ډزبندۍ په لومړي پړاو کې حماس د شاوخوا 2,000 فلسطیني بندیانو په بدل کې 33 اسرایلي یرغمل شوي او پینځه تایلېنډیان ورسره تبادله کړل.

اسرایل پر حماس فشار راوړی د لومړي پړاو غزېدل دې ومني، چې د مارچ په دویمه پای ته ورسید. حماس ویلي وو غواړي د تړون دویم پړاو ته لاړ شي، چې پکې به د نورو یرغمل شویو خوشي کول او له غزې د اسرایلي پوځ وتل شامل وي.

یو امریکايي جج په خپله دا فېصله په ځای وساتله چې چارواکي دې د کولمبیا یونېورسټۍ ګرفتار طالب علم محمود خلیل ډيپورټ یا ملک بدر نه کړي. د خلیل مقدمه د صدر ډانلډ ټرمپ د حکومت د دې لوظ مرکزي نقطه جوړه شوې ده چې په امریکايي کالجونو کې د فلسطینیانو حمایت کوونکي فعالان به د ملک نه وېستل کېږي.

یو اېس ډسټرکټ جج جېسي فرمن د دې هفتې په شروع کې چارواکي په عارضي ډول خلیل د ملک بدر کولو نه منع کړي وو خو د شورو، چهارشنبې، په ورځ يې په نیویارک کې په وفاقي عدالت کې د اورونې وروسته خپل امر و غځولو. جج وویل وخت اخیسل غواړي او کتنه وکړي چې ایا د خلیل ګرفتاري خو د ایین خلاف ورزي نه ده؟

د امریکې د قومي امنیت وزارت، ډپمارټمنټ اف هوم لېنډ سېکیورټي، ډي اېچ اېس، وايي ۳۰ کلن خلیل د هغه قانون دلاندې ملک بدر کېدلی شي چې ترمخه يې د امریکې خارجه وزیر دا فېصله کولی شي چې که چېرې د کډوال موجودګي د امریکې د خارجه تګلارې سره سمون نه خوري هغه د ملک نه وباسي. دا خبره په یو دستاوېز کې شوې چې روېټرز خبري ادارې کتلی دی.

په نهم مارچ ليکل شوي دستاوېز کې خلیل په مخاطب کولو ويل شوي چې د امریکې خارجه وزیر دا تعین کړی دی چې په امریکا کې د ستا موجودګي یا فعالیتونه د خارجه تګلارې په لړ کې د امریکې دپاره سنګین منفي مضمرات لرلی شي. خلیل ته امر شوي چې د مارچ د میاشت په ۲۷ نېټه د اېميګرېشن یا د مهاجرت د مقدمو جج مخې ته حاضر شي.

د ډي اېچ اېس په دستاوېز کې نور تفصیل نه دی ورکړی شوی او په دې اړه د روېټرز پوښتنو ته جواب نه دی ورکړی.

خلیل د اتوار، یکشنبې، په ورځ د نیویارک په مېنهېټن برخه کې هغه ته د یونېورسټۍ وړکړي کور نه بهر ګرفتار کړی شو. د هغه وکیلان وايي هغه ځکه نیول شوی چې په غزه د اسرایل د پوځي یرغل مخالفت يې کولو او دا ډول د هغه د بیان د ازادۍ خلاف ورزي شوې چې د امریکې د ایین وړمبۍ ماده يې ضمانت ورکوي. اسرایل د کال ۲۰۲۳ د اکتوبر په اوومه نېټه په اسرایل د حماس د حملې په جواب کې د فلسطیني مسلح ډلې خلاف په غزه کې پوځي عملیات شروع کړل.

د خلیل وکيل رمزي قاسم عدالت ته وویل چې هغه ځکه نیول شوی او ډيپورټ کولی شي چې هغه د فلسطینیانو د حقونو وکالت کولو.

مطبوعاتو سره په خپله وړمبۍ مرکه کې د خلیل مېرمن نوره عبدالله، د اتوو میاشتو حامله ده، په عدالت کې د اورېدنې وروسته روېټرز سره په خبرو اترو کې يې وویل امید کوي چې اینده میاشت د ماشوم د زېږېدنې په وخت په خلیل ازاد شوی وي. هغې وویل ډېر جذبات او درد محسوسوي هغه په حقیقت کې قدم په قدم ځما سره و.

قاسم د عدالت نه بهر خبریالانو ته وویل ډي اېچ اېس چې د کوم قانون ذکر کوي هغه ډېر کم استعمالېږي او د مخالفت خاموشه کولو دپاره نه دی.

خلیل په شام کې د فلسطیني کډوالو په یو مهاجر کېمپ کې پېدا شوی او په کال ۲۰۲۲ کې امریکې ته د طالب علم په ویزه راغلی و او تېر کال ورته په امریکا کې مستقل رهایش یا ګرین کارډ ورکړی شو. هغه په کولمبیا یونېورسټۍ کې د اسرایل د خلاف د احتجاجي مظاهرې پېژندل شوي څېره وه.

د امریکې صدر ډآنلډ ټرمپ په سوشل ميډیا ویلي چې خلیل د حماس حمایت کولو خو د هغه حکومت په خلیل د څه جرم الزام نه دی لګولی او نه یې هم حماس سره د هغه د مبینه ملاتړ څه ثبوت وړاندې کړی.

ډ ټرمپ حکومت وايي د کولمبیا یونېورسټۍ په شمول په امریکايي کالجونو کې د فلسطینیانو په حق کې په مظاهرو کې د حماس حمایت او د یهودي طالب علمانو د ویرولو د اېنټي سېمېټزم یا د یهودیانو نه د کرکې پېښې هم شوي دي. د مظاهرو منتظمین وايي په اسرایل تنقید په غلطه توګه اېنټي سېمېټزم بلل کېږي.

د امریکې خارجه وزیر مارکو روبیو د شورو، چهارشنبې، په ورځ د ایرلېنډ د دورې په مهال خبریالانو ته د خلیل د ګرفتارۍ په اړه وویل د دې تعلق د بیان د ازادۍ سره نه دی. روبيو وویل که څوک د حماس حمایتي وي او د امریکې یونیورسټیانو ته راځي او په سر يې ودروي نو که دغه تن دا خبره امریکې ته د راتګ په وکړي نو هېڅ کله به ورته اجازت نه ورکول کېږي.

دا مقدمه د اېميګرېشن عدالتونو دپاره یو ټېسټ کېدلی شي چې د بیان د ازادۍ او د هغه تنظیمونو سره د تړون ترمنځ کرښه کوم ځآی راښکي چې امریکا يې په مبینه توګه ترهګرې دلې بلي.

د خلیل د مقدمې د اورېدنې په موقع په سلګونو مظاهره چیان په مېنهېټن کې د عدالت نه بهر جمع شوي وو ځینو قبطې پورته کړې وې چې په کې غوښتنې شوې وې چې خلیل دې ازاد او ډیپورټ نه کړی شي.

په عدالت کې د مقدمې د سماعت په مهال سرکاري وکیل برېنډن واټرمېن، وویل د خلیل مقدمه دې نیوجرزي ته منقتل کړی شي چې چېرته چې هغه اول بندي ساتل شوی و او یا دې لویزيانا ریاست ته منقتل کړی شې چېرته چې هغه اوس مهال په حراست کې دي.

د عدالت جج فرمن امر وکړو چې خلیل ته دې اجازت ورکړی شي چې د دوو دوو ګنټو دپاره د شورو، چهارشنبې، او د زیارت، پجشنبې، په ورځ د خپلو وکیلانو سره په شخصي کچه خبرې اترې وکړي. د دې نه مخکې د هغه وکیل عدالت ته وویل خلیل د خپلو وکیلانو سره د لويزيانا د حراستي مرکز نه یو وارې په ټېلې فون خبرې کړي دي خو د ټېلې فون لیکه د وخت نه مخکې قطع کړی شوی وه او حکومت يې څارنه کوله او خبرې یې ریکارډ کولې.