نن د زيارت پنجشنبې په ورځ د پاکستان ونډو بازار د کاروبار پر مهال د تاريخ ټول وخت لوړې کچې 82003.58 پواينټونو ته رسېدلی او د سر 100 شراکتونو په مجموعي کاروبار کې د 1.24 فيصده زياتوالی راغلی۔

د ونډو بازار کارپوهانو په وينا نن د سر 100 شراکتونو کاروباري ورځ پيل د 80461 پواينټونو څخه شوی وو او د کاروباري ورځې په منځ کې د ونډو بازار 1542 پواينټونو د زياتوالي وروسته 82000 حد نه په بره تللی وو.

خو بيا د کاروباري ورځې په پای کې په دغو پواينټونو کې کمي راغلې او د ونډو بازار 997.95 پواينټونو د ګټې وروسته په 81459.28 پواينټونو سره بند شوی دی.

د ونډو بازار کارپوه شهريار بټ وي او اې ډيوه ته ويلي، د آی اېم اېف سره د نوي پور په اړه راتلونکو ورځو کې کېدونکو خبرو سرمایه کاران خوشبنه کړي چې له امله یې د تېرو څو ورځو راهيسې د ونډو بازار په بره روان دی او د کاروبار مختلفو برخو څخه سرمایه کاران خپلې سرمایې د ونډو په بازار کې لګوي:

"څه وخت وړاندې مونږ ليدل چې‌ د اي ايم ايف پروګرام وار په وار ځنډېدلو ځکه په بازار کې غيريقيني صورتحال وو، خو په 25 ستمبر د اي ايم ايف له خوا رابلل شوې غونډې اجنډا کې د پاکستان نوم شاملېدلو له کبله مارکيټ کې بې يقيني ختمه شوې او سرمایه کاران سرمایه کاري کوي".

اقتصاد پوه او ونډو بازار کې پانګه لګوونکی جبران سرفراز وايي، د سټيټ بنک له خوا د سود په شرح کې 2 فيصده کمي کولو دوي ته پور اخستلو کې اسانتيا پیدا کړې او د کاروبار دپاره پور اخستلو باندې به زياته ګټه ورته پاتې کېږي.

جبران وايي داسې ښکاري چې په راتلونکو ورځو کې به د سود په شرح کې نوره کمي هم کېږي او د ونډو بازار به نور په بره ځي:

"چې څنګه سود شرح کې کمي راروانه ده او په نړيوال مارکيټ کې د کروډ تېلو نرخونه په ښکته روان دي، دغه ډول چې کومې کارخانې بنديدلې هغه به بيا کارونه پيل کړي او راتلونکو ورځو کې به بازار نور په بره ځي".

بلخوا د مطبوعاتي رپورټونو له مخه د خزانې دپاره د مملکت يا سټيټ وزير علي پرويز ملک ويلي چې د آئي ايم ايف نوی پور پروګرام ترلاسه کولو وروسته به هم پاکستان د اقتصاد د سختو چلينجونو سره مخ وي ځکه چې وایي د پاکستان بهرنۍ زېرمې يا اکاونټ کمزوری دی.

نوموړي نن د قامي اسمبلۍ د خزانې کميټۍ سره خبرو کې زياته‌ کړې د اوسني د اي ايم ايف د پور نوي 7 بلين ډالرو پروګرام په ګډون پاکستان تر کال 2027 پورې 12 بلين ډالرو پورې ماليې ته اړتیا لري.

د پاکستان د بهرنيو چارو وزارت ويلي، پېښور کې د طالبانو کونسل جنرل چې د پاکستان ملي سرود ته نه وو ودرېدلی او بيا یې د سپيناوي کوم بيان جاري کړی، پاکستان دغه بيان ردوي، د طالبانو حکومت ته یې سخت احتجاج ريکارډ کړی او د سفارتي اصولو لاندې د اقدام کولو حق هم لري.

په 17م ستمبر پېښور کې د خېبر پښتونخوا صوبایي حکومت لخوا په رابلل شوې یوه دستوره کې، چې کله د پاکستان ملي سرود غږول کېدو، د پښتونخوا صوبې وزیراعلا او د غونډې نور ګډونوال یې په درناوي کې ودرېدلي، خو د طالبانو د حکومت کونسل جنرل حافظ محب الله او یو بل افغان سفارتي چارواکی په خپلو څوکو ناست پاتې شوي وو.

د پاکستان د بهرنيو چارو وزارت د طالبانو د استازي دغه ګام غندلی او افغانستان کې واکمنو طالبانو ته یې پرې د احتجاج کولو ويلي وو.

پېښور د طالبانو کونسلګرۍ بيا ویلي وو، د پاکستان د ملي سرود سپکاوی یې مقصد نه وو، په ملي سرود کې موسيقي وه ځکه کونسل جنرل نه وو ودرېدلی.

پېښور کې د طالبانو کونسلګرۍ وي او اې ډيوه سره شريک کړي بيان کې ويلي، د پاکستان د ملي سرود د سپکاوي کولو سوال نه پيدا کیږي.

د پاکستان د بهرنيو چارو وزارت وياندې ممتاز زهرا بلوڅ نن په 19م ستمبر اوونيزه خبري غونډه کې وويل، د طالبانو د کونسل جنرل سپيناوی ردوي او ملي سرود ته نه ودرېدل یې د سفارتي اصولو سرغړونه بولي.

د رېډيو پاکستان د خبر ترمخه، اغلې بلوڅ ویلي، پاکستان د افغان قايمقام کونسل جنرل نه ودرېدل د غندنې وړ ګڼي ځکه په دغسې کولو سره د پاکستان د خلکو زړه ازار شوی دی.

هغې زياته کړې، افغان چارواکو ته یې په دغې اړه سخت احتجاج کړي، او د طالبانو د حکومت سره د خبرو د نتيجې وروسته به فيصله کوي، پاکستان د سفارتي اصولو سره سم د اقدام کولو حق لري.

په افغانستان کې واکمنو طالبانو د پاکستان د بهرنيو چارو وزارت وياندې تازه بيان ته کوم غبرګون نه دی ویلی.

د پاکستان د سيند صوبې پوليس وايي، ميرپور خاص ضلعه کې د پوليسو سره نښته کې يو تن وژل شوی، وروسته د دغه تن پېژندګلو د شاهنواز په نوم شوې، څوک چې د مذهب په سپکاوي کولو تورن وو. نن د اسلام اباد يو عدالت يوې مېرمن ته د مذهب د سپکاوي په قضيه کې د مرګ سزا اورولې ده.

پاکستان کې دا په يوه اوونۍ کې دویمه پېښه ده چې د مذهب په سپکاوي تورن وژل شوی دی، اونۍ وړاندې په کوټه کې د مذهب د سپکاوي په تور بندي تن په پوليس تاڼه کې د پوليسو په ډزو وژل شوی وو.

سيند کې د مذهب په سپکاوي تورن تن

د ميرپور خان ضلعې د پوليسو مشر اېس اېس پي اسدعلي چودري وي او اې ډيوه ته وويل، تېره شپه د 18م او 19م ستمبر مينځنۍ شپه کې، په موټر سايکل دوه تنه روان وو، پوليسو ورته د ودرېدو اشاره کړې او هغوی نه وو ودرېدلي، په پوليسو یې ډزې کړي، او د پوليسو په ډزو کې بیا يو تن شوی دی.

اسدعلي چودري وويل، وروسته د وژل شوي تن پېژندګلو شوې چې هغه د مذهب د سپکاوي په مقدمه کې تورن وو، تښتېدو، او په پوليسو یې ډزې کړي او بيا د پوليسو په ډزو کې وژل شوی دی.

خو په پولیس مقدمه کې ويل شوي، دغه کسان د پوليسو نه تښتېدل، يو غورځېدلی، ژوبل شوی او چې روغتون ته وړل شوی هلته یې ساه ورکړې ده.

وژل شوی تن ډاکټر شاهنواز نوميږي، د هغه پرضد په 16م ستمبر د ميرپور خاص سره جوختې پرتې په عمرکوټ ضلعه کې د مذهب د سپکاوي مقدمه درج شوې، په هغه تور لګول شوی وو چې په ټولنيزو رسنيو یې د مذهب د سپکاوي پوسټ کړی وو.

يو ځايي تن د نوم نه ښکاره کولو په شرط وي او اې ډیوه ته وويل، د ډاکټر شاهنواز پرضد د دوو ورځو راهسې په عمر کوټ کې د مذهبي تنظيمونو لخوا مظاهرې روانې وې، او داسې ويل کيږي، چې هغه د عمر کوټ نه وتلی، په کراچۍ کې پوليسو نيولی وو، او تېره شپه بيا په ميرپورخاص کې دغه پېښه شوې ده.

ياد تن وويل، د ډاکټر لخوا پرون يو بيان هم خپور شوی وو او هغه د مذهب د سپکاوي د بیان رد کړی او ويلي يې وو چې د هغه د فېس بک آی ډي هېک شوې او بل چا ترې دغه پوسټ کړی وو.

عيسايي مېرمن ته د مرګ سزا

د رپورټونو ترمخه د اسلام اباد يو ځايي عدالت نن په 19م ستمبر د مذهب د سپکاوي په قضيه کې يوې عيسايي مېرمن ته د مرګ سزا اورولې ده.

ويل شوي، اسلام اباد کې د الېکټرانک کرايم اېکټ، پيکا د قانون لاندې د ځانګړي عدالت جج افضل مجوکا دغه فيصله اورولې ده.

د رپورټونو ترمخه، د اسلام اباد يوې عيسايي مېرمن شګفته باندې تور وو چې درې څلور کاله وړاندې یې په وټس اېسپ ګروپ کې د مذهب د سپکاوي مواد خپاره کړي وو.

پاکستان کې د مذهب د سپکاوي پېښې

د پاکستان په سيند صوبه کې دا پېښه په داسې وخت کې شوې چې يوه اونۍ وړاندې په کوټه کې د توهين رسالت يا مذهب د سپکاوي په مقدمه کې يو تورن تن چې د کوټې کېنټ پوليس په تاڼه کې بندي وو، د تاڼې يو پوليس عسکر پرې په حوالات کې دننه ډزې کړي او دغه تورن تن یې وژلی وو.

اسلامي نظرياتي کونسل وايي د داسې ډول پېښو کې، چې څوک وسله راواخلي او په خپل سر اقدام وکړي، د دې جواز نه شي وړاندې کول کېدی.

په کوټه کې په پوليس تاڼه کې دننه کې د وژل شوي تن کورنۍ پرون په يوه خبري غونډې کې اعلان کړی چې دوی هغه پوليس اهلکار معاف کوي، چا چې د مذهب د سپکاوي په تور د دوی خپلوان په ډزو وژلی وو.

پاکستان کې وخت په وخت د مذهب د سپکاوي د پېښو او په دغو پېښو کې د تورنو کسانو د خلکو په د وژنو خبرونه مخې ته راځي.

اسلامي نظرياتي کونسل څه وايي؟

پاکستان کې د اسلامي نظرياتي کونسل مشر مولانا راغب حسېن نعيمي يوه اوونۍ وړاندې وي او اې ډیوه ته ویلي وو، د داسې پېښو کېدو څو علتونه وي.

وي او اې ډيوه سره خبرو کې وويل، ټولنه د قانون، د قانون عملدارۍ، پوهه خلکو او غوره انتظامیه باندې مشتمله بندوبست نوم دی، او هغه ټولنې په ښه انداز چليږي چرته چې هر څوک د خپل کار سره کار ساتي.

نوموړي وويل، "پاکستانۍ ټولنه د تېرو څو کلونو راهسې د ټولنيزې، مذهبي، اقتصادي او اخلاقۍ پستۍ سره مخ ده، او د هغې له امله مونږ هره ورځ د مختلفو جرمونو کېدل وينو، پاکستان کې دا وخت په مختلفو عدالتونو کې د وژنو خواوشا 50,000 قضیې د بحث لاندې دي او داسې نورې قضيې هم دي".

ښاغلي نعيمي وويل، ځکه خلک په خپله د مسلو د حل نورې لارې لټوي، د پوليس پلټنيزه نظام او عدالتونو کارروايانې هم داسې دي او مجرمان د عدالتونو نه خلاصيږي، خو "د توهين مذهب د قضيو هوارولو متبادلې لارې نشته چې هوارې شي، ځکه د کوټې په څېر پېښې کيږي".

خو نوموړي وویل، "د دې هر باوجود بيا هم د کوټې په څېر پېښو جواز نه شي وړاندې کول کېدی، چې څوک وسله راواخلي او که هر ډول پېښه وي چې په خپل سر پکې داسې اقدام وکړي".

په ملګرو ملتونو کې د پاکستان ځانګړي استازي منير اکرم يو ځل بيا ويلي، ترهګري په افغانستان کې دننه او له دې هېواده بهر سيمې او نړۍ ته يوازينۍ تر ټولو سنګینه خطره ده. نوموړي تور پورې کړی چې تحریک طالبان پاکستان اوس د خپل واکۍ غوښتونکو بلوچ تنظيمونو لکه مجيد بريګېډ سره هم همغږي لري.

‎څيړونکي وايي، تحریک طالبان پاکستان او بلوڅ بېلتون غوښتونکې ډلې د یو بل نه جدا هدفونه لري. خو په ملګرو ملتونو کې د پاکستان استازي تور پورې کړی چې اوس پاکستاني طالبان د بلوڅ بېلتون غوښتونکو سره همغږي لري. پاکستان دواړه ډلې ترهګرې بولي.

خو څيړونکي وايي د بلوچستان بېلتون غوښتونکې ډلې ځان له د ریاست لپاره جګړه کوي.

پېښور پوهنتون کې د جرنلزم استاز او څيړونکی ډاکټر عرفان اشرف وايي، "د افغانستان په کشاله کې د پاکستان د رياست تګلارې ذمه وارې دي، هغه واپس کول پکار دي، خو په بلوچستان او خېبر پښتونخوا کې د وسايلو تقسیم لويه مسله ده او د بلوچستان مسله نوره هم سېوا ده ځکه چې د مقامي خلکو نمايندګي په پارليمان کې نشته بلکې غېر جمهوري طاقتونه هلته کې حکومتونه راولي او بدلوي یې".

‎ښاغلي اکرم په ملګرو ملتونو کې څو ځله د افغان طالبانو په پلوۍ بیانونه ورکړي. نوموړي یو ځل په ښځو باندې د طالبانو د بندیزونو دفاع هم کړې او د هغې لپاره یې د افغان کلتور د عذر په توګه یاد کړی وو خو اوس وايي چې ترهګرو ډلو ته د طالبانو د حکومت تحفظ تر لاسه دی.

دغه نظر پاکستان کې ځيني څېړونکي هم لري.

منصور خان مسيد، د فاټا ريسرچ سنټر څيړنکار منصور خان مسيد وايي، "ټى ټى پى ته د افغان طالبانو بشپړ ملاتړ ترلاسه دی او که د هغوی ملاتړ نه وي ورسره نو دوی هلته يوه ورځ هم نه شي پاتې کېدی، ټي ټي پي 6,000 خلک لري او افغان طالبان غټ فورس دی خو نه یې ختموي، د تحريک طالبان پاکستان وسله وال د کابل په ګډون هر مهم ځای کې پراته دي او هلته ښه اثر هم لري".

افغان طالبانو د ښاغلي اکرم نوي تورونو ته تر دې دمه ځواب نه دی ویلی، خو دا خبره یې مخکې څو واره کړې چې پاکستان کې روانه جګړه او یا د پاکستاني طالبانو وجود په کابل کې د هغوی د واکمنۍ نه مخکې موجود وو. او وايي په هيواد کې بهرني ترهګر فعالیت نه لري.

خو پاکستان کې دا خبره اوس عامه ده چې یادې ډلې افغانستان کې خوندي ځایونه لري.

‎د امنیتي چارو کارپوه عبدالله خان وايي، "هغوي ته چې کومه وسله ترلاسه ده هغه عصري او جديد وسله ده او په خصوصي توګه امريکايي وسله هم د هغوي سره ليدل کېږي، د هغوي تربيه هم ډيره ښه شوې ده، بلوچستان خو يوه غريبه صوبه ده او دغه وسله وال په خپله هم وايي چې په غرونو کې اوسيږي او دا دومره جديد وسله ترلاسه کول د پېسو بغېر ترلاسه کول ممکنه نه ده".

‎پاکستاني چارواکو د روان کال 2024 په پيل کې دعوه کړې وه چې په افغانستان کې د ټي ټي پي وسله والې ډلې تر 6,000 زیات وسله وال دي او په تېره جولای مياشت کې ملګرو ملتونو هم په خپل رپورټ کې دا خبره تاييد کړې وه.

پاکستان درې کاله وړاندې په افغانستان کې د طالبانو د واکمنۍ هرکلی کړی وو او دا تمه کېدله چې افغان طالبان به پاکستان کې دننه د ترهګرۍ مخنيوي کې مرسته وکړي خو اوس څيړونکي وايي په کابل کې د طالبانو واک پاکستاني طالبان لا نور ډاډ کړي دي.

د خېبر قبايلي ضلعې د جمرود بګياړۍ پوستې سره د تيرا راجګل کډوالو احتجاجي پرلت لا هم روان دی او افغانستان سره دوه اړخيزه او ټرانزټ تجارت په ټپه ودرېدلی دی.

بلخوا د پرلتوالو د جرګې غړو او پېښور انتظاميې په منځګريتوب پوځي چارواکو سره خبرې اترې روانې دي.

د احتجاجي پرلت يو مشر ملک برکت اپريدی وايي، بېګا یې د پېښور ډويژن کمشنر رياض مسيد سره خبرې اترې شوي، او پرلتوالو ته یې ويلي، چې کمشنر ورته جرګې ته ځواب کړی چې پوځ شپږ مياشتې وخت غواړي او پس له هغې دوی ليکلو ته تيار دي چې د علاقې خلک به خپلو سيمو ته ستان کړل شي او غوښتنې به یې ومنل شي.

د ملک برکت اپريدی په خبره، انتظامیې ته یې ويلي شپږ میاشتې موده ډېره ده په دوو مياشتو کې دې ځينې خلک وليږي. هغه زياته کړه نن به بيا کمشنر د پوځي چارواکو سره خبره کوي په دې دوو مياشتو باندې او بيا به د جرګې غړي خبروي.

د خېبر بګياړي پوستې سره د تيرا راجګل کډوالو پرلت په دوه دېرشمه (32) ورځ هم دوام لري، دغه احتجاج له دې وړاندې د خېبر په دروازه يا باب خېبر باندې 17 ورځې روان وو، د اوسني پرلت له امله د افغانستان او پاکستان ترمنځ د تورخم په غټه لاره د ګاډو لوی لوی قطارونه دواړو خواو ته ودرېدلي دي.

خو پرلتوال وايي د پېښور انتظاميې سره يې خبرې په مثبت لوري روانې دي.

د پرلت بل ګډون وال ملک سيد اغا جان وايي، "مونږ نه داسې دروازه نه ده پاتې شوې چې هغه مونږ ټکولې نه وي او پرې ورننوتلي نه يو او مونږ ته چې هرڅوک وايي چې مذاکرات راسره وکړئ نو مونږ يې ورسره کوو".

هغه وويل، "که هغه کراچۍ، بلوچستان، اسلام اباد ولې نه وي خو مونږ خبرو اترو ته تيار يو او هرڅه ته تيار يو چې مونږ دا مسله حل شي".

د خېبر تيرا راجګل سيمې نه بې کوره شوو کډوالو له تېرې يوې مياشتې راهسې احتجاجي پرلت پيل کړی او غوښتنه کوي دوی ته دې اجازه ورکړل شي چې خپلو کورونو ته ستانه شي.

پرلتوال وايي که حکومت يې غوښتنې ومني نو لاره به خلاصه کړي او د خلکو مشکل به اسان شي.

د تيرا کډوال وايي، دوی ته دې ګناه وويل شي چې د دغه ګناه د لاسه یې بې کوره کړي دي.

ګل زرين نومې کډوال وايي، "مونږ کومه ګناه کړې چې خپل وطن ته مو نه پرېږدي، مونږ کومه ګناه کړې چې ټول خلک ستانه شول او مونږ کومه ګناه کړې د متاثرينو فهرست مو نه جوړېږي".

سوداګر وايي له تېرې يوې مياشتې راهسې په تورخم لاره افغانستان سره دوه اړخيزه او ټرانزټ تجارت ولاړ دی او لوی مالي زيان ته يې ورمخامخ کړي دي.

ډرايورانو په وروستيو کې وي او اې ډيوه ته ويلي وو چې هغوی سره د خرڅې روپۍ خلاصې شولې.

د ګاډي يو ډرايور حبیب الله وايي، "مشکلات ډېر دي، نه اودس، نه لمونځ او نه نور سهولت شته او نه مو څوک پرلت ته نژدې ورپرېږدي چې اوبه ترې راوړو او خپل حاجت پرې پوره کړو".

هغه وويل، "مونږ حکومت نه غوښتنه کوو چې دې خلکو مشکل حل کړئ او په مينځ کې يې مونږ تبا کړو، ټايرونه غرک شو، ټماټرلاړل او ګاډو باندې مو په شلمان کې کندې ډکې شولې".

احتجاج کونکي وايي ، د کال 2011/12م څخه د پوځي عملياتو د لاسه د 6000 نه تر 6500 پورې کورنۍ چې د تيرا راجګل نه بې کوره شوې او تراوسه ستنېدو ته په تمه دي.